UYGUR TÜRKÇESİ

“TLX YWZLWK K’ ‘YNC’
atlıġ yüzlüg-ke inçe
ünvanlı ve önemli kişilere şöyle

Buradan da anlaşılacağı üzere doğru cevap A şıkkıdır.

anta ‘ondan, bundan’< a ‘3. tekil kişi zamirinin çekime girmiş hâli’ +n [zamir n’si] + ta
[bulunma-çıkma durumu]

yüzlüg ‘tanınmış, önemli kişi’ < yüz ‘yüz, çehre’ +lüg [isimden isim yapım eki. İsimleri
sıfatlaştırır] +ke [yönelme durumu eki]

neçükin ‘nasıl, niçin’ < ne ‘ne’ + çe [eşitlik durumu eki] + ök [pekiştirme edatı] + (i)n
[araç durumu eki]

ķazġan- ‘kazanmak’ +sar [şart eki]

üküş ‘çok’ < ük- ‘yığmak, biriktirmek’ -(ü)ş [fiilden isim yapım eki]

Bu bilgiler dahilinde bakıldığı zaman doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

PYRY “YWR XWY YYLXY ‘YKYDS’R
biri ayur ķoy yılķı igidser
Biri (de şöyle) der ki: “Koyun ve at beslenirse

Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

öngi ͡ ‘ayrı, başka, farklı’ < ön͡g ‘ön, dış’ +i [kalıplaşmış 3. tekil kişi iyelik eki]

ay- ‘söylemek’ -ur [geniş zaman eki]

igid- ‘yetiştirmek, beslemek’ < ig- ‘eğmek’-(i)d [fiilden fiil yapım eki: pekiştirme görevindedir] -ser [şart eki]

yılınga͡ ‘her yıl’ < yıl ‘yıl’ +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +nga ͡ [yönelme durumu eki]

kidin ‘batı’ < ki ‘geri, arka’ +din [çıkma durumu eki]

Yukarıdaki bilgiler ışığında bakılırsa doğru cevabın D şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

PYRY “YWR X’ZX’NC N’NK T’RYX T’RYM’XD’ ‘DKW YWX KYM PYR T’RYS’R MYNK TWYM’N PWLWR

biri ayur ķazġanç neng tarıġ tarımaķda edgü yoķ kim bir tarısar ming tümen bolur

Biri (şöyle) der: “Kazanç konusunda tarla ekip biçmekten iyisi yoktur, bir ekildiğinde, milyonlarca olur.”

YWLWX’ P’RS’R P’Y PWLWR
yuluġķa barsar bay bolur
mal almaya gidilirse (kişi) zengin olur

Yukarıdaki bilgiler ışığında bakılırsa doğru cevabın A şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

yılınga͡ ‘her yıl’ < yıl ‘yıl’ +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +nga ͡ [yönelme durumu eki]

yul- ‘yolmak;çekip almak’ -(u)ġ [fiilden isim yapım eki]+ķa [yönelme durumu eki]

küsüş ‘arzu, istek’ < küse- ‘istemek’ -ş [fiilden isim yapım eki: -ş eki burada olduğu gibi
kendisinden önceki ünlüyü daraltabilir. Örnek: alķa- ‘övmek’ fakat alķış]

ķantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < ķan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -ġalı
[zarf-fiil eki]

bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç
[fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir]

Bu bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

T’LWY ‘WYKWZK’ KYRMYŞYK
taluy ögüzke kirmişig
okyanusa açılmayı

Yukarıdaki bilgi ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın C şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

tapla- ‘uygun bulmak’ < tap ‘uygun, yerinde’ +la- [isimden fiil yapım eki] -ma [olumsuzluk eki] -dı [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman eki]

kir- ‘girmek’ -miş [geçmiş zaman eylem sıfatı] -(i)g [belirtme durumu eki]

ötüg ‘rica, istek’ < öt- ‘geçmek, arz etmek’ -(ü)g [fiilden isim yapım eki]

bir ‘vermek’ -ü u- ‘muktedir olmak’ [yardımcı fiili zarf-fiil eki ile asıl fiile bağlanmış
birleşik fiil çekimi] -ma [olumsuzluk eki] -dı [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman eki]

oduġ ‘uyanık’ < *od- ‘uyanık olmak’ -(u)ġ [fiilden isim yapım eki]

Yukarıdaki bilgilerden yola çıkılırsa doğru cevabın D şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

“MR’X ‘WYKWK WM M’NYNK ‘YLT’ X’ZX’NCYM SYZYNK ‘RM’Z MW ‘MTY KWYNKWL C’ “LYNK P’RC’ PWŞY PYRYNK

amraķ ögüküm mening ilte ķazġançım sizing ermez mü amtı köngülçe alıng barça buşı biring!

“Sevgili yavrucuğum! Benim imparatorlukta kazancım sizin değil mi? Şimdi istediğiniz kadar alın; hepsini sadaka verin!

Yukarıdaki bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın E şıkkı olduğu anlaşılacaktır.