VERGİ TEORİSİ

Tüketimin ödeme gücünün en iyi göstergesi olduğunu savunan Kaldor’a göre
bir bireyin kişisel tatmini ancak bir mal ya da hizmeti tükettiğinde gerçekleşmektedir. Tasarruf yapmak bireyin kendisini mal ya da hizmetlerin tüketiminden alı koymasıdır.

Bir verginin otokontrol özelliğine sahip olması; vergi mükellefinin dışında verginin
ödenmesini sağlayacak şekilde üçüncü kişilerin kayıt, bildirim, vergiyi keserek mükellef adına idareye ödeme gibi verginin takibini ve tahsilini kolaylaştıran mekanizmalara sahip olmasıdır.

Dolaysız tüketim vergisinin, bireylerin tasarruf kararlarını teşvik etmek gibi önemli bir işlevi olduğu kabul edilmektedir.

Tüketim vergileri mal ve hizmetlerin tüketiminden doğan ya da piyasa işlemleri üzerinden alınan ve yükü genellikle yansıtılabilen vergilerdir.

Toplu tüketim vergileri; imalat, toptan satış ya da perakende satış aşamasında
olmak üzere tek bir aşamada uygulanan tüketim vergileridir.

Yayılı tüketim vergileri ise üretimden nihai tüketim aşamasına kadar her aşamada
alınan vergilerdir.

Tek aşamada aşınan genel harcama vergisi olması Katma Değer Vergisi'nin özelliklerinden biri değildir.

Tasarruf tipi KDV, KDV'nin gayrisafi milli hasıla içinde vergiye tabi tuttuğu kapsama göre yer alan uygulama türlerinden biri değildir.

Ters talep esnekliği kuralı olarak bilinen bu kurala göre bir malın talep esnekliği ne kadar yüksekse o malın vergi oranı o kadar düşük olmalıdır. Tersi durumda ise bir malın talep esnekliği ne kadar düşük ise o malın vergi oranı o kadar yüksek olmalıdır.

Kanuni vergi mükellefinin vergiyi yansıtabilmesinin sonucu Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılmamasıdır.

Aynı eğitim düzeyine, servete ve gelire sahip olan Tutumlu ve Müsrif adlı iki bireyden Müsrif, elde ettiği gelirin tümünü tüketirken, Tutumlu bir kısmını tasarruf etmektedir. İzleyen yıllarda Müsrif sadece elde ettiği ücret gelirinden gelir vergisi öderken Tutumlu hem ücret geliri hem de tasarrufları üzerinden elde ettiği faiz gelirleri üzerinden vergi ödeyecektir. Basitçe ifade etmek gerekirse gelirinin tamamını tüketen Müsrif sadece emek geliri üzerinden vergi verirken Tutumlu hem emek gelirinden hem de biriktirdiği tasarrufları üzerinden vergi ödemek zorunda kalacaktır. Dolayısıyla gelir vergisi başlangıçtaki ödeme güçleri aynı olan iki bireyden, daha çok tasarruf etme eğilimi olan bireye, gelirini tüketen bireye göre daha çok vergi yüklemektedir. Doğru cevap A’dır.

Tüketimin ödeme gücünün en iyi göstergesi olduğunu savunan Kaldor’a göre bir bireyin kişisel tatmini ancak bir mal ya da hizmeti tükettiğinde gerçekleşmektedir. Doğru cevap A’dır.

Tüketimin izlenmesinin kolay olması, bazı tüketim mallarının sınırlı sayıda üreticisinin olması ve bazı tüketim mallarının sadece ithalat yoluyla teminin söz konusu olması gibi özellikler tüketim vergilerinin vergi idareleri açısından uygulanmasında büyük kolaylıklar sağlamaktadır. ‘’Tüketicinin tercihlerinin bilinmesi’’ özellikler arasında yer almadığından yanlıştır. Doğru cevap C’dir.

Tüketim vergilerini, iktisadi açıdan genel anlamda dolaysız tüketim vergileri ve dolaylı tüketim vergileri olarak iki başlık altında toplamak mümkündür. Doğru cevap B’dir.

Bir gerçek kişinin belli bir dönemde yaptığı toplam tüketim harcamaları üzerinden alınan dolaysız bir vergi türü niteliğindeki tüketim vergisi; kişisel harcama vergisi, nakit-akış vergisi gibi isimlerle de anılmaktadır. Dolaysız tüketim vergisi, gelir vergisi uygulama mantığının vergi tabanı olarak sadece bireyin tüketiminin esas alınarak uygulanması temeline dayanır. Doğru cevap D’dir.

Dolaylı tüketim vergileri herhangi bir dönem esasına bağlı olmaksızın, tüketimin gerçekleştiği aşamada verginin doğduğu ve vergilemenin gerçekleştiği tüketim vergisi türüdür. Bu tür tüketim vergileri mal ve hizmetlerin tüketiminden doğan ya da piyasa işlemleri üzerinden alınan ve yükü genellikle yansıtılabilen vergilerdir. Kanuni mükellefi üretici gibi gözükse de verginin gerçek mükellefi ya da ekonomik yüklenicisi genellikle tüketicidir. Doğru cevap E’dir.

KDV’nin temel özellikleri şu şekilde özetlenebilir:

KDV, millî gelirin tamamını kapsayan genel bir vergidir.

KDV perakende satışlar dâhil mal ve hizmetlerin üretim ve teslimlerinin her aşamasında uygulanır.

KDV, tek (düz) oranlı bir vergi olup artan oranlılığın uygulanması mümkün değildir.

KDV bireylerin öznel durumlarını dikkate almayan objektif, tarafsız bir vergidir.

KDV kayıt ve belgelere göre alındığı ve otokontrol mekanizmasına sahip olduğu için belge düzeninin yerleşmesine katkı sağlamaktadır.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’ KDV bireylerin öznel durumlarını dikkate alan subjektif, taraflı bir vergidir.’’ ifadesi yanlıştır. Doğru cevap D’dir.

Vergilemede KDV’yi kullanan ülkelerin çok büyük bir kısmı tüketim tipi KDV’yi kullanmaktadır. Ülkemizde uygulanan KDV ise gelir tipi KDV ile tüketim tipi KDV’nin bir karması şeklindedir. Doğru cevap E’dir.

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), sadece bazı mal ve hizmetlerin vergi konusu yapıldığı tüketim vergisi türüdür. Doğru cevap B’dir.

Bir verginin ekonomik olarak mükellefinin kim olacağını belirleyen birçok faktör vardır. Bunlar arasında; zaman boyutu, piyasa yapısı, arz ve talebin esnekliği ve uygulanan verginin tipi sayılabilir.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’Alım gücü’’ faktörler arasında yer almadığından doğru cevap C’dir.