VERGİ YARGILAMASI HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

Vergi yargılaması hukukunun bir diğer işlevi de hukukî güvenliği sağlamaktır. Bu işlev, hem hukuka güveni hem de hukukî güvenliği sağlama anlamına gelmektedir. Hukukî güvenlik, herkesin bağlı olacağı hukuk kurallarını önceden bilmesi, tutum ve davranışlarını buna göre düzenlemesi demektir.

Esas defterine kaydı yapılan dilekçeler, Danıştay’da daire başkanının görevlendireceği
bir tetkik hâkimi; idare ve vergi mahkemelerinde ise, mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından,
a. Görev ve yetki,
b. İdarî merci tecavüzü,
c. Ehliyet,
d. İdarî davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı,
e. Süre aşımı,
f. Husumet,
g. Dava dilekçesinin düzenlenmesinin ve tek dilekçe ile dava açılmasının kanuna uygun olup olmadığı,
yönlerinden sırasıyla incelenmektedir.

Esas defterine kaydı yapılan dilekçeler, Danıştay’da daire başkanının görevlendireceği bir tetkik hâkimi; idare ve vergi mahkemelerinde ise, mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından incelenir.

İlk inceleme, dava dilekçeleri hakkında yapılmaktadır. Bu itibarla, davanın ilerleyen aşamalarında tarafların vermiş oldukları dilekçeler hakkında böyle bir inceleme yapılmasına gerek yoktur. İlk inceleme, bir sonraki, yani dilekçelerin teatisi (verilmesi) aşamasına geçilip geçilemeyeceğini belirlemek için yapılmaktadır.İlk incelemeyi yapanlar,

Bu noktalardan kanuna aykırılık görmezler veya daire veya mahkeme tarafından ilk inceleme raporu yerinde görülmezse, tebligat işlemi yapılır.

Danıştay, bölge idare, idare ve vergi mahkemelerinde yazılı yargılama usûlü uygulanmakta ve inceleme evrak üzerinde yapılmaktadır (İYUK.m.1/2). Ancak, Danıştay ile idare ve vergi mahkemelerinde açılan iptal ve 2019 için 44.000 Türk Lirasını aşan tam yargı davaları ile tarh edilen vergi, resim ve harçlarla benzeri malî yükümler ve bunların zam ve cezaları toplamı yirmi beş bin Türk Lirasını aşan vergi davalarında, taraflardan birisinin talebi üzerine duruşma yapılması gerekmektedir.

Duruşma yapıldıktan sonra en geç on beş gün içinde karar verilmesi gerekmektedir. Ara kararı verilen hâllerde, bu kararın yerine getirilmesi üzerine dosyalar öncelikle incelenir.

(A) şıkkı dışındaki hallerde isbat yükü mükellefe aittir.

(I) ve (II) hallerinde isbat yükü idarededir.

Yargılama hukukunda bazı vakıaların isbat edilmesine gerek yoktur. İsbatına gerek duyulmayan vakıalar çekişmeli olmayan vakıalardır. Bir vakıanın çekişmeli olmaması, ya tarafların başından beri üzerinde anlaşmış olması; ya herkesçe bilinen ve ünlü bir vakıa olması; ya karşı tarafça ikrar edilmiş olması ya da bir karine oluşturmasına bağlıdır.

Adî kanunî karineler, aksi isbat edilinceye kadar kanunun doğru kabul ettiği varsayımlar olarak ifade edilmektedir. Buna göre, birinci olayın gerçekleştiği tesbit edilince, aksi isbat edilinceye kadar, ikinci olayın da gerçek olduğu varsayılmaktadır. Örneğin, bir malın satıldığı fatura ve benzeri belgeler ile sabitse, bir alıcısının da olduğu muhakkaktır. Karineler, maddî hukuka ilişkin düzenlemeler arasında yer almakta; fakat, sonuçları uyuşmazlık hâlinde (vergi) yargılama(sı) hukukunda ortaya çıkmaktadır. Vergi (yargılaması) hukukunda karineler daha çok adî kanunî karine niteliği taşımaktadır.

Vergi uyuşmazlıklarına ilişkin mahkeme kararlarının idareye tebliğinden sonra, bu kararlara göre tespit edilecek vergi, resim, harçlar ve benzeri malî yükümler ile zam ve cezaların miktarı ilgili idarece mükellefe bildirilir. Vergi Usul Kanunu’nun 112’nci maddesinin 3 fıkrası uyarınca, vergi mahkemesinde dava açılması yüzünden tahsil işlemleri duran ve taksit süreleri geçmiş olan verginin süreleri geçen taksitlerinin ihbarnamenin tebliğ tarihinden başlayarak bir ay içinde ödenmesi gerekir. Ayrıca dava konusu yapılan verginin ödenmemiş kısmına kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden başlayarak mahkeme kararının tebliğine kadar geçen süreler için Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna (AATUHK.m.51) göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır.

Delil tesbiti, açılmış veya açılacak bir dava ile ilgili delillerin kanunda belirtilen şartlar altında önceden toplanıp emniyet altına alınmasını sağlayan hukukî bir kurumdur. Delil tesbiti, bir dava olmayıp deliller hakkında bir çeşit ihtiyatî tedbirdir. Delil tesbitinin istenebilmesi için tespiti istenilen delillerin inceleme sırası gelmemiş olması ve delillerin tesbitinde hukukî yarar bulunması gerekir. Dava açıldıktan sonra bu davaya ilişkin delillerin tesbiti taraflarca ancak davaya bakan mahkemeden istenebilir (İYUK.m.58/1). Delil tesbiti talebi dilekçe ile yapılır. Dilekçeye tesbiti istenen delillerin neler olduğu, hangi noktaların tesbit edilmesinin istendiği, delillerin tesbitini haklı kılan sebepler yazılır. Bu nedenle verilen bilgilerin tamamı doğrudur.

Hukuk sistemimizde mahkemelerin şeklî ve maddî anlamda kesin hüküm hâline gelmiş olan kararlarna karşı, söz konusu kararların değiştirilmesi amacıyla kullanilabilecek olan başvuru yolları olağanüstü kanun yolları kategorisi altına girmektedir. D seçeneğinde verilen yargılamanın yenilenmesi yolu bir olağanüstü kanun yoludur. Doğru yanıt D'dir.

Bir mahkemece verilen ve kesinlik arzeden bir kararın belli bazı sebepler dolayısıyla aynı mahkemece kaldırılmasını ve/ya da değiştirilmesini sağlamaya yarayan bir olağanüstü kanun yolu, yargılamanın yenilenmesi yoludur. Doğru yanıt B'dir.

Doğru yanıt C'dir.

İYUK.m.53/3 uyarınca zorlayıcı sebepler dolayısıyla veya lehine karar verilen tarafın eyleminden doğan bir sebeple elde edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması halinde yargılamanın yenilenmesi süresi belgenin elde edildiği tarihten itibaren 60 gündür. Doğru yanıt E'dir.

İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nun 51’inci maddesine göre, idare ve vergi mahkemeleri ile bölge idare mahkemelerinin kesin olarak verdiği kararlar ile istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlardan niteliği bakımından yürürlükteki hukuka aykırı bir sonucu ifade edenler hakkında Danıştay Başsavcısına kanun yararına temyiz yoluna başvurma yetkisi tanınmaktadır. Başsavcı bu yola ilgili bakanlıkların gerek görmesi üzerine (vergi davalarında bu bakanlık Hazine ve Maliye Bakanlığıdır) ya da kendiliğinden başvurabilir. Doğru yanıt A'dır.

Doğru yanıt B'dir.

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararların yeterince açık olmaması veya birbirine aykırı hüküm fıkraları içermesi hâlinde, hükümdeki gerçek anlamın ortaya çıkartılabilmesi amacıyla, uyuşmazlığın taraflarınca başvurulan yola, açıklama ya da hükmün açıklanması yolu denilmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Temyiz başvurusu üzerine verilen kararlardan, yalnızca bozma kararlarının açıklanması istenebilir; onama şeklindeki kararların açıklanmasının istenmesine gerek yoktur. Çünkü, onama kararı, ilk derece mahkemesinin kararının hukuka ve usûle uygun olduğunun belirlenmesidir. Açıklanması gereken bir husus varsa, o da ilk derece mahkemesi kararındadır. Ancak, Danıştay’ın temyiz incelemesi sırasında maddî hataları düzelterek vereceği onama kararlarında düzeltilen hususlar hakkında hükmün açıklanması yoluna başvurulabilir. Doğru yanıt E'dir.

İdarî yargılama hukukunda kural olarak kabul edilen yazılılık ilkesi, vergi yargılaması hukukunda da geçerlidir. Bu ilkeye göre, taraflar iddia ve savunmalarını yazılı şekilde bildirirler. İncelemeler de dosya ve yazılı belgeler üzerinden yapılır. İdarî yargılama hukukunda, dolayısıyla vergi yargılaması hukukunda yargılama usûlünün kural olarak yazılılık olması, kaynağını kanundan almaktadır. İdari Yargılama Usulü Kanunu, Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinde yazılı yargılama usûlünün uygulanacağını ve incelemenin evrak üzerinden yapılacağını (İYUK.m.1/2) belirtmek suretiyle yazılılık ilkesinden açıkça söz etmektedir.