VERGİ YARGILAMASI HUKUKU

Mahkeme kararlarının olağan kanun yollarına başvurulmadan veya olağan kanun yollarına başvurulması sonucunda kesinleşmesinden sonra, yani şeklî ve maddî anlamda kesin hüküm hâline gelmiş olan kararlara karşı başvurulan kanun yollarına olağanüstü kanun yolları denilmektedir.

Yargılamanın yenilenmesi nedenleri İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nda sayma yolu ile belirtilmektedir. Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilmek için bu nedenlerden birine ya da birkaçına dayanmak gerekir. Bu nedenlerin dışındaki bir nedenden dolayı, bu yola gidilemez. Soruda verilenlerin hepsi yargılamanın yenilenmesi nedenleridir.

Verilen nedenle yargılamanın yenilenmesi yoluna gidebilmek için, her iki kararın da kesinleşmiş olması zorunludur. Kesinleşmiş iki kararın bulunması durumunda, birinci kararın bırakılması ve ikinci kararın iptal edilmesi gerekir. Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, ilâmların zamanaşımı süresi kadar, yani on yıldır (İYUK.m.53/3). Bu süre ikinci kararın kesinleşmesinden itibaren işlemeye başlar.

Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunma hakkı, asıl davanın taraflarına aittir. Davanın taraflarından olmayan bir kimse, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamaz. Davaya katılan, katıldığı tarafla birlikte yargılamanın yenilenmesini talep edebilir. Davanın taraflarından yargılamanın yenilenmesinde hukukî bir menfaati olan taraf, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir. Lehine karar verilmiş olan taraf, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamaz.

İstinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısının başvurabileceği özel kanun yoluna kanun yararına temyiz denilmektedir.

Kanun yararına temyiz yoluna başvuru için herhangi bir süre belirlenmemiştir.

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararların yeterince açık olmaması veya birbirine aykırı hüküm fıkraları içermesi hâlinde, hükümdeki gerçek anlamın ortaya çıkartılabilmesi amacıyla, uyuşmazlığın taraflarınca başvurulan yola, açıklama ya da hükmün açıklanması yolu denilmektedir.

Hükmün açıklanması talebi, açıklanması istenilen kararı vermiş bulunan mahkemeye, karşı taraf sayısından bir fazla nüsha dilekçe verilmesi suretiyle yapılır.

Kararlarda yapılan önemli olmayan bazı yanlışlıkları gidermek için kanun koyucunun kabul ettiği yollardan biri de yanlışlıkların düzeltilmesidir. Nitekim, İdari Yargılama Usulü Kanunu açıklamanın yanında bir de yanlışlıkların düzeltilmesi yoluna yer vermektedir. Bu yolla, mahkeme kararlarında yapılmış olan maddî nitelikli yanlışlıkların giderilmesi sağlanmaktadır. İYUK m. 30'da düzenlenmiştir.

Taraflarca getirilme ilkesi vergi yargılamasına özgü ilkelerden değildir. Vergi yargılaması hukukunda bunun tam aksi olan resen araştırma ilkesi hakimdir. Dava malzemesinin hazırlanmasında, tarafların yanında, mahkemenin de görevli olmasına re’sen araştırma ilkesi denir.

Hukuk sistemimizde mahkemelerin şeklî ve maddî anlamda kesin hüküm hâline gelmiş olan kararlarna karşı, söz konusu kararların değiştirilmesi amacıyla kullanilabilecek olan başvuru yolları olağanüstü kanun yolları kategorisi altına girmektedir. D seçeneğinde verilen yargılamanın yenilenmesi yolu bir olağanüstü kanun yoludur. Doğru yanıt D'dir.

Bir mahkemece verilen ve kesinlik arzeden bir kararın belli bazı sebepler dolayısıyla aynı mahkemece kaldırılmasını ve/ya da değiştirilmesini sağlamaya yarayan bir olağanüstü kanun yolu, yargılamanın yenilenmesi yoludur. Doğru yanıt B'dir.

Doğru yanıt C'dir.

İYUK.m.53/3 uyarınca zorlayıcı sebepler dolayısıyla veya lehine karar verilen tarafın eyleminden doğan bir sebeple elde edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması halinde yargılamanın yenilenmesi süresi belgenin elde edildiği tarihten itibaren 60 gündür. Doğru yanıt E'dir.

İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nun 51’inci maddesine göre, idare ve vergi mahkemeleri ile bölge idare mahkemelerinin kesin olarak verdiği kararlar ile istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlardan niteliği bakımından yürürlükteki hukuka aykırı bir sonucu ifade edenler hakkında Danıştay Başsavcısına kanun yararına temyiz yoluna başvurma yetkisi tanınmaktadır. Başsavcı bu yola ilgili bakanlıkların gerek görmesi üzerine (vergi davalarında bu bakanlık Hazine ve Maliye Bakanlığıdır) ya da kendiliğinden başvurabilir. Doğru yanıt A'dır.

Doğru yanıt B'dir.

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararların yeterince açık olmaması veya birbirine aykırı hüküm fıkraları içermesi hâlinde, hükümdeki gerçek anlamın ortaya çıkartılabilmesi amacıyla, uyuşmazlığın taraflarınca başvurulan yola, açıklama ya da hükmün açıklanması yolu denilmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Temyiz başvurusu üzerine verilen kararlardan, yalnızca bozma kararlarının açıklanması istenebilir; onama şeklindeki kararların açıklanmasının istenmesine gerek yoktur. Çünkü, onama kararı, ilk derece mahkemesinin kararının hukuka ve usûle uygun olduğunun belirlenmesidir. Açıklanması gereken bir husus varsa, o da ilk derece mahkemesi kararındadır. Ancak, Danıştay’ın temyiz incelemesi sırasında maddî hataları düzelterek vereceği onama kararlarında düzeltilen hususlar hakkında hükmün açıklanması yoluna başvurulabilir. Doğru yanıt E'dir.

İdarî yargılama hukukunda kural olarak kabul edilen yazılılık ilkesi, vergi yargılaması hukukunda da geçerlidir. Bu ilkeye göre, taraflar iddia ve savunmalarını yazılı şekilde bildirirler. İncelemeler de dosya ve yazılı belgeler üzerinden yapılır. İdarî yargılama hukukunda, dolayısıyla vergi yargılaması hukukunda yargılama usûlünün kural olarak yazılılık olması, kaynağını kanundan almaktadır. İdari Yargılama Usulü Kanunu, Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinde yazılı yargılama usûlünün uygulanacağını ve incelemenin evrak üzerinden yapılacağını (İYUK.m.1/2) belirtmek suretiyle yazılılık ilkesinden açıkça söz etmektedir.

Yargı organlarının tarafların ileri sürdükleri delillerle bağlı olmaksızın, uyuşmazlık konusu olayın aydınlatılması için kendiliklerinden delil araştırması yapabilmesi, bunları yargılamaya sokabilmesi durumunda Re'sen araştırma ilkesinden bahsedilmektedir. Doğru yanıt D'dir.