VETERİNER HİZMETLERİ MEVZUATI VE ETİK

İlk Çağ döneminde etik anlayışın “akıl”ın kaynaklık ettiği “teleolojik” yapıda olduğu insan yaşamının
iyi ve erdemli olmayı amaçladığı varsayılmıştır. Erekbilim, amaçbilim, herşeyin temelinde bir ereksellik/amaçsallık olduğunu, evren ve yaşamın amaç-araç ilişkisi üzerine kurulduğunu, evrende bir başlangıçtasarımın ve sonul amacın olduğunu savunan görüşe "Teleoloji" adı verilir.

Hulk:İyi veya kötü huy, mizaç, yaratılış demektir. Ahlak kavramı “hulk” sözcüğünün çoğulu olup,
huy, mizaç, yaratılış anlamında kullanılmaktadır.

Ahlak'ın "insanları daha yaratıcı bireyler haline getirme" gibi bir etkisi bulunmamaktadır. Ahlak kavramının  bireyler üzerindeki etkileri: 1. Bireylerde görev ve sorumluluk duygularını geliştirme, 2. Hak ve adalet duygularını geliştirerek haksızlık ve zulümden uzaklaştırma, 3. Kötü ve faydasız olanı bıraktırarak iyi/iyilik duygusunu yüceltme, 4. Bireyde hoşgörü ve yardımseverlik duygusunu geliştirme,
5. Bireylerin işlerinde doğru olmalarını sağlama, haksız kazanca yönelmelerini engelleme, 6. İnanç boyutuyla, Allah’tan korkarak bireyi kötü eylemlerden uzaklaştırma, 7. İyi eylemlerde bulunmaya sevk etme şeklinde sıralanabilir.

Sağlık hizmetleri alanında olduğu gibi veteriner hekimliği hizmetlerinde de, etik etkinliği içerisinde
çok sayıda ilkeden söz edilmektedir. Her zaman tam karşılığı olmasa da, veteriner hekimliği
hizmetlerinde aşağıdaki ilkelerin varlığından söz etmek mümkündür. Bu ilkelerden ilk dördü temel
etik ilkeler olarak kabul görmektedir. Bunlar 1-Özerklik (özerkliğe saygı) ilkesi, 2-Yararlılık (yarar sağlama) ilkesi, 3-Zarar vermeme ilkesi, 4-Adalet ilkesidir.

Özerklik - Otonomi (Özerkliğe Saygı) İlkesi, bireyin özgür ve bağımsız olarak kendisi ile ilgili karar vermesi, bu kararlar ile ilgili olarak eylemlerde bulunabilme yeterliliği ve yetkinliğidir. Özerklik, anayasal haklar, kurallar ve kanunlar
ile sınırlandırılmıştır. Hastaların haklarına saygı göstermek ve tıbbi bakım ile ilgili kararlara onların da katılımını sağlamayı amaçlar.

Resnik, etik bir sorunla karşılaşan bireyin en iyi kararı verebilmesi için duruma göre (yasal, etik veya ahlaki standartlar gibi) çeşitli standartları dikkate alarak aşağıdaki gibi bir dizi adım izlemesi gerektiğini bildirmektedir.

• Sorunu bulma

• Bilgi toplama

• Farklı seçenekleri gözden geçirme

• Seçenekleri değerlendirme

• Karar verme

• Harekete geçme

Erdem, “fazilet, insanın ruhsal yetkinliği ve iyilik/doğruluk gibi ahlaki niteliklerin genel adı” şeklinde ifade edilmektedir. Erdem etiğinde yerleşik kural ve standartlara uyumu ya da davranışlarının sonucundan çok, kişinin karakter özelliği, huyu, motivasyonu, niyeti daha önemlidir.

Etik kavramı tartışmaya açıktır. Deontoloji 1. Uyulması gerekli standartlardır.  2. Tartışmaya açık değildir. 3. Normatif bilgidir. 4. Hukuki sorunlar doğurur, uyulmaz ise cezai müeyyidesi vardır. 5. İki ucu sınırlıdır. 6. Olanı olduğu gibi tanıtır. 7. Amaç, bellidir. 8. Sonuç, bellidir.

Değerler insanlar farkında olmadan da var olurlar.

Normatif kural, olması gereken, ahlak ve değer yargılarına dayanan standartlar olarak tanımlanmaktadır.

Etik kavramlarına uyulmaması halinde vicdani sorumluluklar yaratılmış olur. Fakat, deontolojide hukuki sorumluluklar meydana geleceğinden uyulmaması durumunda cezai müeyyidesi olacaktır.

Konsensus uzlaşma, uzlaşım ve mutabakat anlamlarında kullanılmaktadır.

Ötanazi, hormon kullanımı, kastrasyon, kopyalama, doğum kontrol yöntemleri, dışarıdan müdahale ile cinsiyetin belirlenmesi, embriyo nakli, kuyruk kulak kesimi, organ aktarımları, yapay organlar gibi uygulamalar biyoetik ile ilgilidir.

Paris’te UNESCO merkezinde 15 Ekim 1978 tarihinde ilan edilen ve 1989’da Hayvan Hakları Federasyonu tarafından tekrar düzenlenip 1990’da yeniden ilan edilen metin 14 maddeden oluşmaktadır.

Özerklik (özerkliğe saygı) ilkesi, Yararlılık (yarar sağlama) ilkesi, Zarar vermeme ilkesi, Adalet ilkesi temel etik ilkeler arasında yer almaktadır.

Kişinin kendi özgür iradesi ile verdiği karar ve kabul onam olarak adlandırılır. Kişi kendiliğinden karar verir ya da sözleşme maddeleri doğrultusunda, sahip olduğu haklar konusunda bilgilendirilerek de onam alınabilir. Hayvan sağlığı hizmetlerinde hastadan onam alınması söz konusu değildir. Hasta adına, hasta sahibi onay verir.

Etik Karar Verme Süreci EKVS toplam 4 basamaktan meydana gelmektedir. Bunlar;Etik sorunun belirlenmesi, Hasta (sorumluluk) sahibinin istekleri,Karar seçeneklerinin belirlenmesi ve seçimi, Etik kararın haklılığı şeklinde sıralanabilir. İlişkilendirme yapılması bu kapsamda değerlendirilmemektedir.

Özerklik-Otonomi (Özerkliğe saygı), bireyin özgür ve bağımsız olarak kendisi ile ilgili karar vermesi, bu kararlar ile ilgili olarak eylemlerde bulunabilme yeterliliği ve yetkinliğidir.

Günümüzdeki hâliyle bu yönetmelik, 8 Aralık 2011 tarih ve 28136 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Normatif: Kural, olması gereken, ahlak ve değer yargılarına dayanan standart.