VETERİNER LABORATUVAR TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ

Kapiller kan elin 3., 4. veya 5. parmak ucundan, kulak memesinin alt kenarından ve bebeklerde topuktan veya ayak baş parmağından elde edilebilir.

İnsanlarda kapiller kan alımında ponksiyon sahasının, sıcaklığı 42 ºC’yi aşmayan ılık, nemli bir havluyla ısınması sağlanır. Böylece arteriyel ve kapiller kan akımı artar ve zengin arteryal kan eldesi sağlanır.

Plazma: Pıhtılaşması antikoagulanlarla önlenmiş kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır.

Günlük laboratuvar işlemlerinde en çok kullanılan antikoagülanlar Etilendiamin tetra-asetik asit (EDTA), heparin, sitrat, sodyum florid'dir.

Pıhtılaşma süresi jelli tüplerde yaklaşık 30 dakika, trombin gibi pıhtı aktivatörü içeren tüplerde 5 dakikadır. Hiçbir ek madde içermeyen düz kırmızı kapaklı tüplerde pıhtılaşma için yaklaşıkk 60 dakika beklemek gerekmektedir.

İdrar şeritleri ile ölçülen parametreler: pH, Özgül ağırlık, Glukoz, Keton, Protein, Bilirubin, Ürobilinojen,
Nitrit, Lökosit Eritrosit (Hemoglobin)’dir.

Arteriel kan gazları analizi hastanın asit-baz durumunu değerlendirmemizi ve solunum fizyolojisi hakkında önemli fikir sahibi olmamızı sağlayan değerli bir laboratuvar yöntemidir.

Arteryal kan, enjektör iğnesiyle heparinli tüplere alınır. Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI) H11-A4’de önerilen arteryal kan alımı tekniği özetle
şu şekildedir:
• Kan gazı enjektörü hazırlanır. İğne ile (brakial arter için 18-20 G) 45-60 derecelik açıyla (femoral arter için 90 derece) deriden yavaşça ve dikkatlice girilir. 23-25 G iğne kullanılacaksa radial arterden girmek için bileğin dorsifleksiyonu gereklidir. Eğer artere girilmişse enjektörde pulsasyon hissedilir. Enjektör pistonu çekildikten sonra hava geliyorsa enjektör geri çekilir.
• Arteryal kan alımı gerçekleştikten sonra enjektördeki heparin ve kanın karışması için enjektör alt üst edilir. Lökositlerin oksijen tüketimini en aza indirmek için buz üzerine yerleştirilir.
• Kan alma işlemi tamamlandığında en az 2 dakika boyunca, tercihen 5 dakika kuru gazlı bez ile kan alınan bölgeye basınç uygulanır ve sıkıca bandajlanır. Farklı kalınlıkta iğne uçlarının kan gazı üzerine olan etkisi incelendiğinde 19 numara 25 numaralı iğneyle Pco2 ve Po2 ölçümlerindeki farklılık 1 mmHg’yı geçmediği görülmüştür. Antikoagülan miktarı mL kan başına 0,05 mL sıvı heparin şeklinde olmalıdır (1000 IU/mL). Daha fazla miktarda heparin kan gazı ölçümlerinde en sık görülen preanalitik hatadır.

Kapiller kan elin 3., 4. veya 5. parmak ucundan, kulak memesinin alt kenarından ve bebeklerde topuktan veya ayak baş parmağından elde edilebilir. Clinical Laboratory Standards Institude (CLSI) H4-A5’de önerilen kapiller kan alımı tekniği özetle şu şekildedir:
• Kapiller kan için uygun bölge seçilir. Yenidoğan için bu bölge çoğunlukla topuğun madial veya lateral plantar yüzüdür. Kapiller kan için uygun diğer bölgeler el parmak ucu, ayak parmağı plantar yüzeyi ve kulak memesinin alt kenarıdır. Ponksiyon yeri ödemli olmamalıdır.
• Ponksiyon sahasının, sıcaklığı 42 ºC’yi aşmayan ılık, nemli bir havluyla ısınması sağlanır. Böylece arteriyel ve kapiller kan akımı artar ve zengin arteryal kan eldesi sağlanır.
• Kan alınacak bölge % 70 izopropil alkol ile temizlenir ve kuruması için beklenir. Temizlenmiş bölgeye steril olmayan malzeme dokundurulmaz.
• Steril lanset çabuk bir şekilde saplanır. Kesinin derinliği 2,5 mm’yi geçmemelidir. Kanın ilk damlasını silinir. Parmakla yavaş bir şekilde bastırılarak
kan akışı sağlanır. Kan akışını uyarmak için masaj yapılmaz. Bu durum hemoliz ve doku sıvısı artışına neden olur.
• Parmak, kan alınmasını kolaylaştıracak ve yer çekiminden yararlanılacak şekilde tutulmalıdır. Kanın ilk damlası silindikten sonra, kan damlaları uygun tüplere alınır. Pıhtılaşmayı önlemek için tüp hızlı doldurulmalı, tüpün içerisine hava kabarcıklarının girmesi önlenmelidir.
• Ponksiyon bölgesine kuru gazlı bezle basınç uygulayın.

Çiftlik hayvanlarında kan örnekleri genel olarak venöz kan Vena jugularis’ten alınmaktadır. Sığırlarda Vena subcutanea abdominalis, koyun ve keçilerde Vena cephalica antebrachi ve Vena femoralis, domuzlarda Vena cava cranialis, Vena femoralis ve Vena earicularis venöz kan alınması için uygun venalardır. Kedi ve köpeklerde de Vena Jugularis, Vena cephalica antebrachi ve Vena saphena parva’dan kan alınabilir. Kanatlılarda kanat altı venasından venöz kan alınırken, fare, rat ve kobaylarda kuyruk venaları, tavşanlarda da kulak venaları sık olarak kullanılır.

Gauge (G): Enjeksiyon ve kan alma iğnelerinin (kanüllerin) çapları için kullanılan ölçü birimidir. İğnenin çapını ifade eder. Genel olarak 10’dan 30’a kadar numaralar ile gösterilir. Rakamlar büyüdükçe çap küçülür. 10 G iğnenin çapı 3.4
mm iken 30 G iğnede bu 0.30 mm’dir. İğnelerin üretiminde G rakamlarını gösteren değişik renkler kullanılmaktadır.

Venöz kan alımı sırasında interferansı engellemek için National Committee For Clinical Laboratory Standards (NCCLS) serum tüplerinde kan alınmasının koagülasyon ölçümlerini etkilememesi için, mavi kapaklı sitratlı kan örneklerinin alındıktan sonra alınmasını önermektedir. Diğer katkılı tüplerin ise serum tüplerinden sonra alınması önerilir. Önerilen sıra şu şekildedir:
• Kan kültür tüpleri
• Sodyum sitratlı tüp (Mavi kapak)
• Serum tüpleri (jelli/jelsiz, pıhtı aktivatörlü/aktivatörsüz)
• Heparinli tüpler (Yeşil kapak)
• EDTA’lı tüpler (mor kapak)
• Glikolitik inhibitörlü tüpler (gri kapak)

Antikoagülanlar kanın pıhtılaşmasını değişik şekillerde önleyen maddelerdir.
Günlük laboratuvarlarda en çok kullanılan antikoagülanlar Etilendiamin tetra-asetik asit (EDTA), heparin, sitrat, sodyum floriddir

İdrar şeritleri ile ölçülen parametreler: pH, Özgül ağırlık, Glukoz, Keton, Protein,
Bilirubin, Ürobilinojen, Nitrit, Lökosit Eritrosit (Hemoglobin)’dir. Her bir test,
ayrı kimyasal reaksiyonlar sonucu oluşan renklerin değerlendirilmesi ile ölçülür.

Beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi enfeksiyon (bakteriyal, fungal, mikobakteriyel
veya amebik menenjit), kanser, subaraknoid kanama, multipl skleroz veya demiyelizan hastalıkların ayırıcı tanısı için kullanılır.

Torasentez: Plevran boşluğundaki sıvının alınması işlemine torasentez denir. Tanı
ve tedavi amaçlı olabilir.