VİROLOJİ

Horizontal bulaşma direkt temasla, indirekt temasla, kontamine gıdalar aracılığıyla, aerojen yolla, artropod vektörler aracılığıyla ve iatrojenik yolla gerçekleşebilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Aerosol öksürme-hapşırma vb nedenlerle solunum sisteminden çıkan ve havada uzun süre asılı kalabilen çok küçük damlacıkları ifade eder. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hekimlik uygulamalarındaki istem dışı  hatalara bağlı olarak gerçekleşen hastalık bulaşmalarına iatrojenik bulaşma denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Virüslerin ebeveyn jenerasyondaki bireylerden yeni jenerasyona aktarılmasına vertikal bulaşma adı verilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Mumifikasyon yavrunun anne karnındaki gelişim döneminde virüs enfeksiyonları veya başka bir nedenle ölmesi ve mumyalaşmasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kuduz direkt temasla bulaşan bir hastalıktır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Virüsün organizmada yayılması sırasında kanda bulunduğu döneme viremi adı verilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Köpek gençlik hastalığı virüsü, Şap hastalığı virüsü ve Sığır herpesvirus tip 1’in organizmaya giriş yolu solunum sistemidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Vücuttaki başka bir enfeksiyonu takiben ortaya çıkan ve ilk enfeksiyonla birlikte seyreden enfeksiyonlara sekonder enfeksiyon denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Rotavirüsün vücut dışına saçılması dışkı yoluyla gerçekleşir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Horizontal bulaşma direkt temasla, indirekt temasla, kontamine gıdalar aracılığıyla, aerojen yolla, artropod vektörler aracılığıyla ve iatrojenik yolla gerçekleşebilir. Virüslerin anneden-yavruya plazenta aracılığıyla nakledilmesine transplazental bulaşma denir ve vertikal bulaşma olarak sınıflandırılır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Hekimlik uygulamalarındaki istem dışı hatalara bağlı olarak gerçekleşen hastalık bulaşmalarına iatrojenik bulaşma denir. Özellikle ameliyat, aşılama vb işlemler sırasında uygun şekilde sterilize edilmemiş ekipmanların kullanılmasıyla veya kulak numaralama işlemleri sırasında gerçekleşebilir. İatrojenik bulaşmanın özel bir şekli kontamine aşılarla gerçekleşen bulaşmadır. Titiz kontroller uygulanmadan üretilen attenüe canlı aşılarda ve diğer biyolojik ürünlerde pestivirus kontaminasyonu (özellikle BVDV) ortaya çıkabilmektedir. Kan nakli, doku veya organ nakli ile de viral enfeksiyonların nakledilmesi mümkündür.

Kontamine gıdalar: Değişik organ sistemlerini enfekte eden viruslar yem ve su ile nakledilebilmektedir. Sindirim sistemi enfeksiyonlarında sıklıkla karşılaşılan ve fekal-oral bulaşma olarak adlandırılan bu nakilde etken dışkı ile saçıldıktan sonra yeni konakçılar tarafından kontamine yem ve su aracılığıyla oral yolla (ağız yoluyla) alınır. Fekal-oral bulaşma en yaygın olarak bağırsak enfeksiyonu oluşturan viruslarda (rotavirus, coronavirus, parvovirus, astrovirus vb.) görülür. Virusla kontamine et-kemik unu gibi yem katkı maddeleri de gıdalarla bulaşma açısından önemlidir. Sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE) kontamine yem katkı maddeleriyle bulaşmanın en çarpıcı örneğidir. Bu hastalıkta, enfekte hayvanların dokuları uygun koşullarda rendering işleminden geçirilmeden et-kemik unu olarak yemlere katıldığında hastalık etkeni olan prion proteini inaktive olmaz ve yem aracılığıyla sığırlara nakledilir. Diğer taraftan viral hastalıklar enfekte hayvanların etlerinin duyarlı hayvanlar veya insanlar tarafından tüketilmesiyle de bulaştırılabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Virusların konakçı organizmaya girişi doğum öncesi (prenatal), doğum sırası (perinatal) veya doğum sonrası (postnatal) dönemlerde olabilir. Doğum öncesi dönemde virusların fötusa ulaşması enfekte gamet hücreleriyle veya plasenta aracılığı ile gerçekleşir. Bu tip enfeksiyonlara örnek olarak mavidil ve sığırların viral diyare virusları gösterilebilir. Perinatal enfeksiyonlarda virus plazentayı geçerek yavruya ulaşamaz ancak doğum sırasında yavru genital kanal içindeyken enfeksiyonu alır. Bu şekilde bulaşan viruslara örnek olarak insanlarda AIDS etkeni olan insan immun yetmezlik virusu (HIV) verilebilir. Postnatal enfeksiyonlar ise doğum sonrası yaşamda horizontal bulaşma ile gerçekleşir. Postnatal yaşamın ilk birkaç haftasında oluşan enfeksiyonlara neonatal enfeksiyon adı verilir. Neonatal dönemin en önemli viral hastalıkları arasında bir çok havyan türünde rotaviruslar ve coronaviruslar tarafından oluşturulan ishal olguları ve yavru köpeklerin herpesvirus enfeksiyonları sayılabilir. Birçok virusun organizmaya girişi solunum veya sindirim kanalı yoluyla olmaktadır. Ancak bunların dışında deri ve genital kanal yoluyla da bulaşma söz konusu olabilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Persiste enfeksiyon: Enfeksiyon sonrasında vücutta virus eliminasyonunun beklenenden daha uzun sürmesi veya virusun yaşam boyu elimine edilememesi durumunu ifade eder. En yaygın olarak karşılaşılan 4 adet persiste enfeksiyon çeşidi bulunmaktadır. Bunlar: 1. Latent persiste enfeksiyon, 2. Kronik persiste enfeksiyon, 3. Yavaş ilerleyen (slow) enfeksiyon ve 4. ‹mmunotolere persiste enfeksiyon modelleridir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Solunum kanalı birçok virusun hedef organizmaya girebilmek için kullandığı bir yoldur. Solunum kanalı mukozasında mukus salgısı ve silier aktivite sayesinde büyüklüğü 5-10µm’den daha fazla olan partiküller tutularak dışarı atılır. Solunum yoluyla vücuda giren viruslar solunum sisteminde lokal enfeksiyonlara neden olabileceği gibi viremi oluşturarak vücuda yayılıp sistemik enfeksiyonlara da neden olabilir. Örneğin şap hastalığı, sığır vebası ve köpek gençlik hastalığı virusları solunum yoluyla girip, ilk virus çoğalmasını bu dokularda gerçekleştirdikten sonra viremi oluşturarak tüm vücuda yayılmaktadır.

Sekonder enfeksiyon: Vücuttaki başka bir enfeksiyonu takiben ortaya çıkan ve ilk enfeksiyonla birlikte seyreden ikincil enfeksiyonlardır.

Rotavirüs ve coronavirüs bağırsak enfeksiyonuna neden olup dışkıyla saçılır. Parainfluenza virüs tip 3 solunum sistemi enfeksiyonlarına neden olur ve aerosoller ve göz-burun akıntısı ile bulaşır. Köpek adenovirüs tip 1 sistemik enfeksiyonlara neden olur ve idrar ile bulaşır. Kuduz virüsü merkezi sinir sisteminde hastalığa neden olur ve salya ile bulaşır. Kırım-kongo kanamalı ateşi sistemik enfeksiyona neden olur ve kan ile saçılır

Virusların enfekte ettikleri konakçı organizmalardan elimine edilmesinde hücresel ve salgısal immun yanıt aktiviteleri rol alır. Virusla enfekte hücrelerin yıkımlanması antiviral immunitenin en önemli aşamasıdır. Bu aşamada hücresel bağışıklık ön plana çıkar, ancak salgısal immun yanıt ürünleri olan antikorlar da enfekte hücrelere bağlanarak bu hücrelerin yıkımlanmasına yardımcı olur. Viruslarla enfekte olan hücrelerin yıkımlanmasında immun sistem hücreleri arasında yer alan doğal katil hücreler ve sitotoksik T lenfositleri görev alır. Antikorlar vücutta bulunan virus partiküllerini bağlayarak nötralize eder (nötralizasyon) ve hücrelere girerek enfeksiyon başlatmasını engeller. Dolayısıyla antikorların viral hastalıklara karşı korunmada önemli rolleri vardır ve asıl etkinliklerini enfeksiyon başlamadan önce gösterirler. Özellikle aşılama yoluyla edinilen antikor yanıtı viral hastalıklara karşı korunmada kullanılan en etkili silahlardan biridir. Bu uygulamayla organizma yeni enfeksiyonlara karşı dirençli hale gelir. Bu antikorların maternal bağışıklık yoluyla yavruya aktarılması da yeni doğan yavrulara hayatın en kritik döneminde hastalıklara karşı korunma olanağı sağlar.

Viruslar vücuda girip lokal çoğalma ve vücutta yayılım evrelerini takiben asıl üreme bölgeleri olan dokulara yerleşirler. Bir virusun belli bir doku veya organdaki hücreleri enfekte edebilme yeteneği tropizm (doku tropizmi) olarak tanımlanır. Buradaki belirleyici unsur virusa ait adsorbsiyondan sorumlu proteinin hedef hücre yüzeyindeki reseptörlerle uyumudur. Viruslar konak hücreye tutunabilmek için değişik hücre yüzey proteinlerini reseptör olarak kullanabilirler.