XVII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 3

1. Mustafa

Ahizade Hüseyin Efendi. Cevap A'dır.

Sadaret. Cevap D'dir.

Aklam-ı Sitte.Cevap A'dır.

Asmizade Haleti.Cevap A'dır.

Osmanlı sanatının en belirgin özelliğinin saray tarafından desteklenmesi ve saraya göre şekillenmesi olduğu söylenebilir. Saray ve saraya bağlı yönetici sınıfın sanatın destekleyicileri olmaları, Osmanlı’da özellikle imparatorluk şekillendikten sonra sanatın her alanında bir Osmanlı saray üslubunun ortaya çıkmasını sağlamıştır

Musahiplik nedimlik kavramıyla beraber Osmanlı Devleti’nde yakın arkadaşlık, dostluk, danışmanlık manasında kullanılmıştır.

Yakın arkadaşlık, dostluk, danışmanlık manasındaki nedimlik / musahiplik aslında Orta Asya’dan itibaren var olan ama İran Sarayı’nın kurumlaştırıp Selçuklu Devleti’nin benimsediği, Osmanlı Devleti'nin sürdürdüğü mevkilerdir. Musahiplerin mesafeli ve bilgilendirme, danışmanlık ağırlıklı yakınlıklarına karşılık nedimlik samimi arkadaşlık, eğlenceli dostluk ifade eder.

Bağdat, Konya, Bursa, Edirne gibi o devre kadar birer kültür merkezi olan şehirlerin Kanunî devrinden itibaren eski önemlerini yitirmeye başlamıştır.

Akıncı aileleri olan Mihaloğulları, Turhanlılar, Yahyalılar ve Malkoçoğulları birer yönetici olarak çevrelerinde daha çok şair olmak üzere çeşitli sanatçıları bulundurmaya özen göstermişler, böylece akıncılık aynı zamanda kültür ve sanatı besleyen önemli bir kaynak özelliği kazanmıştır.

Sözlükte “yaşlı kimse, reis, bilge” anlamlarındaki şeyh ile İslam kelimesinden oluşan şeyhü’l-islam tabiri, İslam dünyasında önde gelen ulema ve sufilere verilen bir şeref unvanı olarak X. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmış, daha sonra “âlimlerin en kıdemlisi, reisi” manasını kazanarak bir unvan hâlinde kullanılmıştır.

Sözlükte “yaşlı kimse, reis, bilge” anlamlarındaki şeyh ile İslam kelimesinden oluşan şeyhü’l-islam tabiri, İslam dünyasında önde gelen ulema ve sufilere verilen bir şeref unvanı olarak X. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmış, daha sonra “âlimlerin en kıdemlisi, reisi” manasını kazanarak bir unvan hâlinde kullanılmıştır. Şeyhülislamlığın dinî bir müessese hâline gelişi Osmanlılar devrinde gerçekleşmiştir. Şeyhülislamların en temel görevi kendilerine sorulan dinî, siyasi ve idari konularda fıkha göre fetva vermekti.

Şeyhülislam Yahya Kanunî devrinden itibaren II. Selim, III. Murat, III. Mehmet, I. Ahmet, I. Mustafa, II. Osman, IV. Murat ve I. İbrahim de dâhil olmak üzere sekiz padişah devrini görmüştür. Görüldüğü gibi A seçeneğinde yer alan II. Bayezid bu listede bulunmamaktadır. Dolayısıyla A doğru seçenektir.

Yahya Bey, edebiyat tarihlerinde Necati Bey ile başlayan yerel dilin şiir dili ile ifadesi üslubunu sonraki yüzyılda devam ettiren olarak belirtilmektedir.

XVII. yüzyılda Itrî ve Ali Ufî gibi musikişinaslar yaşamışlardır. A doğru seçenektir.

Osmanlı hükümdar imgesinin en güçlü temsilcilerinden IV. Murad, “kadınlar saltanatı”nın iki önemli figürü olarak tanınan Kösem Sultan ile Turhan Sultan XVII. yüzyılın siyasi tarihinde ilk akla gelen kişilerdir.

III. Murad döneminde yeniçeri ayaklanmasına sebep, akçenin değerinin düşürülüp
yeniçeriye ulufe ödenmesidir.

Saltanatının ilk üç yılında Alman harbi ile uğraşan I. Ahmed, Kanije ve Estergon kalelerini alıp Zitvatorok Antlaşması (1606) ile Alman savaşına son vermiştir. Yıllardır devam eden Celali isyanlarını da tetikleyen bu antlaşmayla, her açıdan büyüyüp gelişmesi sona eren Osmanlı Devleti, artık Avrupa’nın en güçlü devleti olma iddiasından vazgeçmiş ve Avusturya’yı kendisiyle eşit bir devlet olarak kabul etmiştir.

Osmanlı sultanları arasında ilk reformcu sultan olarak kabul edilen II. Osman’ın Farisî mahlasıyla yazdığı şiirler bulunmaktadır.

IV. Murad’ın almış olduğu bu tedbirler, taassup derecesinde dinî vaazlarda bulunan ve “Fakılar”, daha ziyade “Kadızadeliler” olarak isimlendirilen tutucu dinî anlayış mensuplarının cesaretlenmesine sebep olmuştur.