XVII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

Hindi kelimesi ise “Hint’e ait, Hint’e mensup yani Hintliye ait, Hindistanlıya ait” anlamına gelmektedir. Dolayısıyla Sebk-i Hindi tamlaması, “Hint üslubu, Hint tarzı, Hint yolu” anlamına gelmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İran Kolu, İran’da ortaya çıkıp İran ve Hindistan’da yayılan üsluptur. Bunun temelinde İran’da Sebk-i Vuku denilen üslup vardır. Bu üslubu benimseyen şairler, şiirin günlük hayat tecrübelerinden faydalanması ve bütüncül bir aşk ile mutlak bir sevgiliden yararlanması düşüncesindedirler. Bu tarzla yazan önemli isimler Hindistan’da Urfî ve Naziri; İran’da ise Muhteşem ve Şifayi’dir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Isfahan Kolu, İran’dan Hindistan’a göçen şairlerce oluşturulmuştur. Bu kol, karışık ve müphem ifadelerde aşırılığa kaçmadan aşk konusunu daha heveskar ve sevgiliyi daha soyut anlatımla ele almıştır. Urfi ve Saib en önemli temsilcileridir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sebk-i Hindi’nin İfrati Kolu ise Hindistan’da yetişen şairlerce oluşturulmuştur. Aşırı hayalcilik ve mazmunlarda derinleşme bu tarzın en belirgin özelliğidir. Şah Cihan zamanında Celal Esir tarafından geliştirilmiş ve Şevket-i Buhari, Bidil-i Dehlevi gibi şairler
tarafından devam ettirilmiştir. İfrati kolunun Türk edebiyatını daha çok etkilediği kabul edilmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sekbi Hindi üslubunun  divan şiirindeki en önemli temsilcileri olarak  XVII. yüzyılda Naili, Neşati ve Fehim-i Kadim; XVIII. yüzyılda ise Şeyh Galip sayılabilir. Ancak, şiirinde Hint üslubunun birkaç özelliğini toplayan her şairi Sebki Hindi’nin temsilcisi saymak yanlış olur. Bu yüzden doğru cevap B seçeneğidir.

Zûr-ı bâzû-yı nigâhun dest-burd-ı işvedür
Çâk-rîz-i ceyb ü dâmân-ı tahammüldür bana
Anlamı: Yan bakışının kolundaki güç, işvenin elinin gücünü kırar ve benim tahammülümü yakasından eteğine kadar yırtıp paramparça eder.

Geh hâme gibi şekve-tırâz-ı gam-ı aşkuz
Geh nâle gibi hâme-i şekvâda nihânuz

Anlamı:Bazen kalem gibi aşkın gamının şikayetini süsleriz; bazen de şikayet kalemindeki inilti gibi gizliyiz.

Biz cism-i nizâr üzre döküp jâle-i eşki
Çün rişte-i cân gevher-i ma’nâda nihânuz

Anlamı:“Biz, çiğ taneleri gibi olan gözyaşlarımızı bu zayıf vücudumuzun üzerine dökerek, mana incilerinin içinde can ipliği gibi gizlendik, görünmez olduk.” 

Şeb-i firâkda baht-ı siyâhımızdır hep
Eden bizi eser-i subhgâhdan nevmîd
Anlamı:Ayrılık gecesinde bizi sabah vaktinin işaretlerinden umutsuz bırakan, hep kara bahtımızdır.

Hissedâr eyler şemîminden dili hengâm-ı âh
Fikret-i zülfün ki her dem tâze sümbüldür bana
Anlamı: Benim için her an taze sümbül kokusu veren saçının düşüncesi, ah çektiğim zamanlar, kokusundan gönlüme de pay verir

Bu soruda çözüme ulaşmaya çalışırken dikkat etmemiz gereken durum Sebki Hindi Akımı'nın anlam özelliğini soruyor olmasıdır. A,B ve C seçenekleri verilen akımın dil özellikleriyle alakalıdır. C seçeneği ise daha çok Nabi ile hatırlanan Hikemi Tarz'ın bir özelliğiidir. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Naili; 17. yüzyılda eserler vermiş ve gazel şairi olarak bilinmektedir. Şiirlerinde tasavvufi konuları işlemekle beraber Sebki Hindi akımından etkilenmiştir.Bestelenmeye son derece müsait ve bugün için bile kolayca anlaşılan musammatlarıyla Türk şiirinin ilk şarkı şairi kabul edilir. Nailî’nin müseddeslerinden üçü onun bütün şiirlerinin özeti gibidir. Bu şiirlerde şairin aşamadığı ihtirasları, acıları, umutsuzlukları, dünyaya bağlılığı, tasavvufta ilerleyememenin üzüntüsü anlatılmıştır. Hayatının sonlarına doğru yazdığı anlaşılan müseddesi ise yıkılmış, bezgin, bütün ümitlerini kaybetmiş bir insanın ruh haliyle kaleme alınmış gibidir. Her şeyden vazgeçmiş, düşmanlarını bağışlamış ve çektiği o kadar acıdan sonra büyük bir ruh olgunluğuna erişmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

A,B,C ve D seçeneklerinde verilenler aruzun"Mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün" kalıbıyla yazılmışken E seçeneği aruzun Mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün kalıbıyla yazılmıştır. Bu yüzden doğru cevap E seçeneğidir.

Nesre çeviri: Nailîyâ biz çok fâris-i mülk-i suhanı rehvâr-ı girân-cünbiş-i ma‘nâ ile geçdik.
fâris : atlı, binici; Şiraz
sühan : söz
rehvâr : atın sarsmadan yürüyüşü, rahvan
girân : ağır, sert
cünbiş : hareket

  Doğru cevap D seçeneğidir.

Naili’nin bugünkü bilgilere göre, bilinen tek eseri mürettep divanıdır. Şair, Divan’ını hayattayken kendisi tertip etmiştir. Şimdiye kadar otuz civarında yazma nüshası tespit edilmiştir. Divanı-ı Naili, ilk defa Mısır Bulak Matbaasında basılmıştır (1253). Doğru cevap C seçeneğidir.

Sebk-i Hindî; İran, Hindistan, Afganistan, Türkiye, Azerbaycan ve Taci- kistan gibi ülkelerin edebiyatlarında birkaç asır etkisini göstermiş bir edebî üsluptur.

Sebk-i Hindî’nin ortaya çıkışı ve gelişimiyle ilgili pek çok sosyal, siyasi ve edebî etkenden söz edilir. İran ve Hindistan arasındaki tarihsel ilişkiler, Safeviler dönemindeki Şi- ilik anlayışının dışlayıcı tutumu, Hindistan’daki Hint ve Türk yöneticilerin başta şiir olmak üzere güzel sanatlara yaklaşımı Sebk-i Hindî’nin gelişimini etkileyen sebepler arasında sıralanır.

Sebk-i Hindî’nin ortaya çıkışı ve gelişimiyle ilgili pek çok sosyal, siyasi ve edebî etkenden söz edilir. Sebk-i Hindî’nin oluşmasına sebep olan etkenlerin en önemlisi, siyasi sebeplerden birisi olan Safeviler döneminde yöneticilerin, Şiiliğin aşırı yorumunu benimseyerek diğer mezheplere mensup şairlere ilgi göstermemeleridir.

Sebk-i Hindî şiirinde anlam bu derece genişleyip derinleştikçe hayal unsurları önem kazanmıştır. Zira anlam derine indikçe gerçeğin anlatılması sınırlı kalmış ve yeterli olmamaya başlamıştır. İşte bu noktadan sonra hayal unsurları devreye girmiş ve böylece de şiirde muhayyile kuvvet kazanmıştır.

Bildiğiniz üzere divan şiirinde saç ile sümbül arasında; renk, şekil ve koku bakımlarından benzerlikler kurulur. Fakat saçın düşüncesinin sümbül kokusu vermesi, Nailî’nin şiirlerinde görülebilecek hayallerdendir:

Hissedâr eyler şemîminden dili hengâm-ı âh
Fikret-i zülfün ki her dem tâze sümbüldür bana
Benim için her an taze sümbül kokusu veren saçının düşüncesi, ah çektiğim zamanlar, kokusundan gönlüme de pay verir.

Neşatî’nin tasavvufî anlam taşıyan aşağıdaki beytinde, Hint üslubunda mübalağanın sınır tanımazlığı apaçık görülmektedir:

Etdik o kadar ref ’-i ta’ayyün ki Neşâtî
Âyîne-i pür-tâb-ı mücellâda nihânuz
Ey Neşatî, biz görünmeyi, yani varlığı öylesine ortadan kaldırdık ki cilalı parlak aynada bile görünmez hâle geldik.

Sebk-i Hindî şairlerinin, mübalağa sanatının yanı sıra en çok kullandıkları sanatlardan biri de tezattır. Özellikle manevi tezat söz konusudur. Bu üslupta şairler, bazen şiirin konusunu değiştirip ele aldıkları konulara değişik açılardan bakmışlardır. Dolayısıyla şiir- de birbirinin zıddı olan anlamlar ve mazmunlar ortaya çıkmıştır. Bu da Hint üslubunun insan mantığını zorlayan, şaşırtan özelliğinin diğer bir yönü olarak karşımıza çıkmakta- dır.

XVII. yüzyılda yenilik arayışlarıyla dikkati çeken şairlerdendir. Dönemin şair tezkirelerinde ve biyografi kitaplarında onun şair olarak yenilikçi kişiliği ve tasavvuf konusundaki yetkinliği vurgulanır. Hakkında Halvetiliğin Gülşeniyye koluna ilgisi veya mensubiyeti konusunda şiirlerine yansıyan ifadelerinden başka bir bilgiye sahip değiliz. Nailî’nin edebî kişiliğinin bileşenleri şu sözcüklerden oluşur: Gazel, Sebk-i Hindî, ıstırab ve tasavvuf.

Bestelenmeye son derece müsait ve bugün için bile kolayca anlaşılan musammatlarıyla Türk şiirinin ilk şarkı şairi kabul edilir. Nailî’nin müseddeslerinden üçü onun bütün şiirlerinin özeti gibidir. Bu şiirlerde şairin aşamadığı ihtirasları, acıları, umutsuzlukları, dünyaya bağlılığı, tasavvufta ilerleyememenin üzüntüsü anlatılmıştır. Hayatının sonlarına doğru yazdığı anlaşılan müseddesi ise yıkılmış, bezgin, bütün ümitlerini kaybetmiş bir insanın ruh hâliyle kaleme alınmış gibidir.