YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 3

Menopozdaki ve menopoz sonrası dönemdeki kadınlarda ağızda bazı değişiklikler olabilir. Son çalışmalar östrojen yetersizliğinin
periodontal hastalık ve diş kaybı için yüksek risk oluşturduğunu belirtmektedir. Ayrıca kadınlarda yaş ilerledikçe meydana gelen hormonal değişiklikler, ağız kuruluğu, ağrı ve ağızda yanma hissi ve özellikle tat duyusunda değişikliğe neden olmaktadır. Menopoz sonrasında kadınların bir kısmını etkileyen bu tür bozukluklar dişetinin kuru ve parlak, koyu renkli bir görünüm almasına ve kolayca kanamasına yol açar.

Dünya Sağlık Örgütü, 45 - 59 yaş arası bireyleri orta yaşlı olarak adlandırmaktadır.

Yaşlanma sürecinde genetik miras, yaşam tarzı, meslek ve mesleki maruziyet, beslenme alışkanlıkları, kronik hastalıklar, kişilik özellikleri etkin rol oynamaktadır.

Retinopati, gözdeki damar yapısının bozulmasına bağlı gelişen göz hastalığıdır.

Yaşla birlikte dildeki tat tomurcuklarının sayısı azaldığı için tat duyusu 50 yaşından sonra azalmaya başlar.

Yaşlılarda beslenme bozukukları, yetersiz sıvı alımı, ilaç kullanımı, tükürük bezlerinin fonksiyonel bozuklukları ve ağız kuruluğuna neden olan sistemik hastalıklar sonucu ağız iltihabı sorunu ortaya çıkabilir.

İleri yaşların en sık rastlanan hastalığı olan osteoartritin halk arasında bilinen ismi kireçlenmedir. Eklemlerde kıkırdak dokunun yapısında bozulma, kıkırdakta incelme, aşınma ve tahribatın ortaya çıktığı en sık görülen eklem hastalığıdır.

Menopozda görülebilen psikolojik problemler şunlardır:

Uykusuzluk

Depresyon

Sürekli hâlsiz ve yorgun hissetme

Kaygı, endişe, panik

Sinirlilik

Hafıza problemleri

Konsantrasyon bozukluğu

Motivasyon eksikliği

Dikkatsizlik

Ağlama atakları

Andropozun bedensel belirtileri açısından ani ateş basmaları, yaygın kas ve eklem ağrıları, uyku ihtiyacının artması, halsizlik, işe konsantre olamama, kemik erimesi gibi durumlar ortaya çıkar.

İnsanlarda beyin ağırlığı 50'li yaşlardan itibaren azalır.

Yaşlanma deride diğer organlara göre çok daha rahat gözlenir. Kırışıklık artışı ve sarkma ilk belirtilerdir. Yaş ile birlikte derinin en yüzeysel tabakası incelir, pigment içeren hücreler azalır, güneşe bağlı lekeler ve pürüzleşmeler artar. Derinin esnekliği azalır,
damarlar hassas hale gelir ve kolay morarır. Küçük, kırmızı damar yumakları ortaya çıkar. Yaşlandıkça yağ bezleri daha az çalışacağından deri kurur, bu özellik kadınlarda daha belirgindir ve menopozdan sonra artar. Vücut ısısının kontrolü zorlaşır. İleri yaşlarda derinin kendini tamir etmesi de güçleşir.

Yaşlı hasta grubunda; kaza ve yaralanmalar, kalp-damar hastalıkları, beyin-damar hastalıkları, solunum yolları hastalıkları ve kanserden sonra beşinci sıklıkta görülen ölüm nedenidir.

Menopozda görülebilen psikolojik problemler ise:
• Uykusuzluk
• Depresyon
• Sürekli hâlsiz ve yorgun hissetme
• Kaygı, endişe, panik
• Sinirlilik
• Hafıza problemleri
• Konsantrasyon bozukluğu
• Motivasyon eksikliği
• Dikkatsizlik
• Ağlama atakları
olarak sıralanabilir.

Osteoartrit, halk arasında bilinen ismiyle kireçlenme, eklemlerde kıkırdak dokunun
yapısında bozulma, kıkırdakta incelme, aşınma ve tahribatın ortaya çıktığı en sık görülen eklem hastalığıdır.

Glakom: Göz içi basıncının görme sinirini tahrip edecek kadar yükselmesi nedeniyle görme kaybına yol açan bir hastalıktır.

1,5-3 yaşlar arasında çocuğun haz odağı anüs bölgesidir. Bu nedenle anal dönem çocukların tuvalet alışkanlığını kazandığı, aynı zamanda tuvalet alışkanlığı ile ilgili sorunların sıklıkla yaşandığı dönemdir.

Psikosoyal kuramda her dönemde birbirine zıt iki benlik özelliği bulunmaktadır. Kişilik, her bireyde bu iki zıt özelliğin ne derece geliştiğine bağlı olarak şekillenmektedir. Erikson’un kuramına göre, bir dönemde yaşanan çatışmalar, daha sonraki dönemlerden birinde yeniden yaşanarak başarıyla” aşılabilmektedir. Erikson’a göre çocukluktaki güven ile yetişkinlikteki özerklik dönemleri arasında bir boşluk, bir askıda olma hali olan moratoryum
süreci yer almaktadır. Moratoryum süreci bir ölçüde sorumluluklardan muaf tutulan ergenin farklı rol ve kimlikleri denemesi için bir fırsat olarak görülmektedir.

Kimlik Kazanmaya karşı Kimlik Karmaşası: Ergenlik döneminden genç yetişkinliğe kadar olan bu dönemde ortalama 12-20 yaşları arasındaki bireylerin hayatlarına yön verecek sorumlulukları alarak çeşitli rolleri benimsemeleri onların kimlik edinmelerine hizmet eder.

Benlik Bütünlüğüne karşı Umutsuzluk:

Geç ve ileri yetişkinlikte (60’lı yaşlar ve sonrası) bireyin hayatını eksi ve artılarıyla gözden geçirmesi sonucunda, kazanım ve kayıpların bir değerlendirmesinin yapıldığı dönemdir. Geçmişe dönük bir hesaplaşmanın sonucu birey yaşamını “güzel yaşanmış bir ömür” olarak görüyorsa benlik bütünlüğüne ulaşır ve geçmişe yönelik pişmanlık duymaz. Aksine önceki dönemlere yönelik pişmanlıkları çoksa, yaşamını “boşa geçirilmiş zaman” olarak adlandırıp, kendisini başarısız buluyorsa, bu başarısızlıkları telafi edemeyeceğini düşünen birey acı, öfke, suçluluk, keder gibi olumsuz duygular yaşar, umutsuzluğa düşer.

Soyut İşlemler Dönemi: Ergenlik döneminde başlayıp kazanımları ömür boyunca devam eder. Bu dönemde soyutlama yeteneği gelişir. Bir başka deyişle sistematik düşünebilme, analiz ve sentez yapabilme, tümevarım ve tümdengelimci düşünme, olasılıkları hesaba katabilme, varsayım üretebilme, hipotez geliştirebilme, ideal koşulları düşünebilme yetenekleri gelişir.