YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

Gelişim çok yönlüdür. Gelişimde çok yönlülük, gelişimin tek başına artış ya da tek başına azalmalarla açıklanamayacak kadar karmaşık örüntülere sahip olduğunu vurgulamaktadır. Buna göre, aynı gelişim dönemi içinde dahi hem artışlar hem de yavaşlama, azalma ve bozulmalar söz konusu olabilmektedir. Örneğin yaşlı bireylerin karar verme becerileri güçlenirken, öğrenme kapasitesi yavaşlamaktadır. Benzer şekilde okula başlayan bir çocuk birçok şey öğrendiği için bilişsel açıdan gelişmektedir. Buna karşın, okul kurallarına uyum sağlarken doğallığını kaybetmektedir. Bunun anlamı gelişimde artış ve azalmalar bir arada bulunmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

A, B, D ve E seçenekleri bireylerin genetik yapılarının nasıl şekillendiğini öğrenmek için bilinmesi gereken ilkelerdir. Kritik dönem kavramı ise, gelişimde doğum öncesi dönem ve doğumdan sonraki birkaç yıl bebeğin çevresel etkenlere karşı hassas olduğu dönemi anlatmak için kullanılır.

Gelişimde kalıtım ve çevre tartışmaları, gelişimin, kalıtım ve çevre etkileşimi çerçevesinde şekillenen bir süreç olduğunu göstermektedir. Bu görüş epigenetik ilke olarak tanımlanmaktadır. Epigenetik görüş gelişimin, kalıtımsal faktörler ile çevresel faktörler arasında devam eden iki yönlü bir alışverişin ürünü olduğunu vurgulamaktadır. Buna göre genetik yapı bireyin gelişiminin sınırlarını belirlemektedir. Bireyin sahip olduğu genetik özellikleri ne ölçüde kullanabildiği ise çevresel koşullar tarafından belirlenmektedir. Örneğin bir bireyin zekâsının sınırları ve niteliği kalıtım tarafından belirlenmiştir. Ancak bireyin zekâsını nasıl ve ne ölçüde kullandığı çevresel olanaklara bağlıdır. Doğru yanıt B'dir.

Zeka puanları arasındaki korelasyon en yüksek düzeyde birlikte yetiştirilen tek yumurta ikizlerinde görülmüştür (r=.80). Aynı çevrede büyümenin de zeka düzeyi üzerinde etkisi olduğu görülse de, tek yumurta ikizi olmanın daha baskın bir etkisi olduğu için doğru cevap C şıkkında yer alan kalıtımdır.

Olgunlaşma bireyin büyüme sürecinde biyolojik yapısının gelişmesi ve doğuştan sahip olduğu türe özgü özellikleri yapabilir duruma gelmesidir. Soruda vurgulandığı gibi belirli bir dönemde gerçekleşmesi beklenen eylemlerin yapılması (örneğin 2 yaşında bebeklerin yürümeye başlaması) olgunlaşma olarak kavramsallaştırılmaktadır. Doğru cevap D'Dir.

A seçeneğinde bireyin görünümünün sadece genotipteki genlerin sonucunda meydana geldiği ifade edilmektedir. Oysa epigenetik ilkeye göre gelişim daha karmaşık bir süreçtir. Bu ilkeye göre bireyin gelişiminde kalıtım ve çevrenin etkileşime girerek birlikte rol oynar. Bu nedenle A seçeneğindeki bilgi doğru değildir. Doğru yanıt A'dır.

Rasyonel yolla bilgi edinme, kişinin akıl yürütme sonucunda bir bilgiye ulaşmasıdır. Bu bilginin doğruluğundan her zaman şüphe edilebilir çünkü rasyonel yolla edinilen bilgi deneysel bir kanıta dayanmayabilmektedir.

Bilimsel bilginin diğer bir özelliği de mutlak olmamasıyla ilgilidir. Bilim sürekli olarak ilerlemekte ve var olan bilgilere yenileri eklenmekte, bazen de var olan bilgiler çürütülmekte yeni bilgiler ortaya çıkmaktadır.

Çözümün kestirilmesi aşaması, bilimsel araştırmaların aşamalarından üçüncüsüdür. Araştırmacının alandaki yeterliği ve donanımıyla yakından ilişkilidir. Bu aşamada araştırmacı alanla ilgili okumaları, donanımı ve gözlemlerine dayanarak araştırmasının olası sonuçları hakkında hipotezler kurmaktadır.

Örnek olay araştırması belirlenmiş bir örnek olay etrafında ayrıntılı bir biçimde çalışmayı esas almaktadır. Olay, bir kişi, olay veya durum olabilmektedir. Örnekteki kadının yaşadığı durumun tam olarak ne olduğu, daha önce böyle bir girişiminin olup olmadığı, tıbbi geçmişi, aile öyküsü, sosyoekonomik düzeyi, şu anda yaşadığı olayla ilgili sürecin nasıl geliştiği gibi birçok durum örnek olay araştırması çerçevesinde ele alınabilir. Söz konusu vakadan yola çıkarak elde edilen bilgiler ve veriler benzer koşullardaki diğer yaşlılar için de geçerli olabilir ve böyle bir durumda yaşlı intiharlarının nedenleri çok daha iyi anlaşılmış olur.

“Bilme edinimi, bilinen şey, bilme edimi sonucunda edinilen şey''e bilgi adı verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bilginin nesnel olarak ölçülebilirliği o bilginin bilimsel ölçme araçları yardımıyla ölçülebilmesi anlamındadır. Bu durumda  yaşlı bireylerin yaşam kalitesini inceleyen araştırmacı bilimsel bilginin ölçülebilirliğini ölçmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bilimsel olarak yapılmış olan bir araştırmanın kolaylıkla tekrarlanabilir yöntem izlemesi gerekmektedir. Diğer bir ifade ile bir bilimsel araştırma yapıldıysa mutlaka bilimsel olan bir yol ve yöntem izlenmiştir. Bu, eğer bu yol veya yöntemi izlerse bir başka araştırmacı da benzer sonuçlara ulaşabilir anlamına gelmektedir. Kısacası bilimsel araştırmalar tekrar edilebilir bir özellik göstermektedir. Doğru cevap A'dır.

Bir bilimsel araştırma yapmak için öncelikle araştırmacının kafasını karıştıran bir sorunun veya problemin olması ve araştırmacının merak ettiği bir güçlüğün sezilmesi gerekmektedir.Doğru cevap D'dir.

Araştırmacı kendisi için araştırma konusu olan ve bilimsel olarak incelenebilir özellikler gösteren konuyu bir problem olarak veya birtakım araştırma soruları ile ortaya koymak durumundadır. Örneğin “Yaşlılar genç insanlara kıyasla zorluklar karşısında daha sabırlı mı davranmaktadırlar?” gibi bir soru araştırmacının kafasındaki zorluğun soruya dönüşmüş halidir. Doğru cevap B'dir.

Bu aşama araştırmacının önceden kurmuş olduğu hipotezlerini test ettiği aşamadır. Araştırmacı yaşlı ve genç insanlardan çeşitli bilimsel yollarla elde ettiği bilgileri bu aşamada yine bilimsel yollarla örneğin istatistik teknikleri yardımıyla test etmekte ve hipotezinde yanılıp yanılmadığını görmektedir. Doğru cevap E'dir.

Temel araştırmaların temel amacı nesnel bilimsel bilgiye ulaşmaktır ve kuram geliştirmek, uygulamaya göre daha ön plandadır.Doğru cevap D'dir.

Sorun yaşadığı düşünülen kişilere bilimsel bilgiler ışığında yardım etmeyi hedefleyen araştırma türü uygulamalı araştırmadır. Doğru cevap A'dır.

Farklı yaş gruplarındaki kişilerden aynı anda veri toplanarak gelişimsel sürecin ortaya konmasını inceleyen araştırma türü kesitsel araştırmalardır. Doğru cevap C'dir.

Kimsenin diğer bir kimse hakkında duyu organları ile bilgi edinme yolu veya bireylerin değişik ortamlarda, çeşitli davranışları hakkında onları gözleme yolu ile bilgi toplama tekniği gözlemdir. Doğru cevap B'dir.