YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

Bilimsel bilgi sadece belli bir toplum veya kültür için değil tüm insanlık için üretilir. Doğru cevap C'dir.

Örnek olay araştırması belirlenmiş bir örnek olay etrafında ayrıntılı bir biçimde çalışmayı esas almaktadır. Olay, bir kişi, olay veya durum olabilmektedir. Örneğin huzurevinde yaşayan ve intihar girişiminde bulunan bir yaşlı kadının içinde bulunduğu durumun ayrıntılı bir biçimde incelenmesi söz konusu araştırma türüne örnek olabilir. İntihar girişiminde bulunan yaşlı kadının söz konusu durumu nasıl algıladığı, ona göre kendisini intihar etmeye yönelten nedenlerin neler olduğu, intihar girişimi sürecini kolaylaştıran faktörlerin neler olduğu gibi soruların bireyin kendisinden elde edilen cevaplara dayalı olarak ele alındığı çalışmalar fenomenolojik araştırmaya örnek olarak verilebilir. Fenomenolojik araştırmalar diğer adıyla olgubilim araştırmaları bir yaşantıyı, o yaşantıyı geçiren kişilerin öznel bakış açısıyla ortaya koymayı amaçlamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yaşlıların ölüm kaygılarını ortaya koymaya dönük bir araştırma yapıyor olalım. Nicel araştırma mantığı ile bu araştırmayı yapacak olan bir araştırmacı sayısal verilerle yaşlıların ölüm kaygılarını ortaya koymaya yönelir. Bu amaçla çeşitli ölçeklerden örneğin “ölüm kaygısı ölçeği”nden yararlanabilir. Bu doğrultuda çok sayıda yaşlı kişiden veriler toplar, veriler üzerinde çeşitli istatistiksel işlemler yapar. Araştırmasının sonucunda ise yaşlıların ölüm kaygısı düzeylerinin yüksek ya da düşük olduğunu veya orta düzeyde olduğunu söyleyebilir. Doğru cevap E'dir.

Nitel araştırmalarda birinci tür veriler görüşmelerden elde edilen verilerdir. Açık uçlu sorular ve incelemeler insanların deneyimleri, algıları, fikirleri, duyguları ve bilgileriyle ilgili derinlemesine yanıtlar alınmasını sağlar. Bu veriler görüşme yapılan kişilerden alınan ve değişikliğe hiç uğramamış verilerdir. Bu bağlamda nitel araştırmalarda elde edilen veriler bireylerin bakış açılarını yaşadıkları bağlamlarda inceleme fırsatı verir (Wang, 2013). İkinci tür veriler gözlemlerden elde edilmektedir. Gözlem verileri incelenen olay veya kişiyle ilgili detaylı betimlemeleri içermektedir. Örneğin yaşlı bir kişiyi gözlediğimizde onun vücut dilini, diğerleriyle iletişimini, günlük yaşamdaki etkinliklerini rahatlıkla gözlemleyebiliriz. Üçüncü tür veri ise dokümanlardan elde edilebilmektedir. Birey ya da incelenen konu hakkındaki yazılı materyaller, onun geçmişi, yaşadığı sorunlar, geçirdiği hastalıklar, ailesi gibi birçok veriye ulaşmayı mümkün kılar. Ayrıca günlükler, mektuplar, sanatsal çalışmalar ve fotoğraflar da yine birey hakkında zengin bilgiler edinmemizi kolaylaştırır. Doğru cevap B'dir.

Boylamsal araştırmalarda üzerinde çalışılan konuyla ilgili olarak aynı bireylerden zaman içinde veri toplanmakta ve verilerin ne yönde değiştiği incelenmektedir. Bu tarz araştırmalarda araştırmacı veri toplayacağı kişileri belirlemekte ve farklı zamanlarda aynı kişilere ulaşarak onlardan aynı konuyla ilgili yeni veriler toplamaktadır.  Bu çalışmalardan elde edilen veriler oldukça nesnel veriler olduğundan güvenirliği yüksektir. Ancak bu şekilde veri elde etmek bazen çok zor olabilmektedir. Çok uzun süre alması, ekonomik olmayışı, kısa sürede sonuç vermeyişi ve katılımcıların zaman içinde kaybı önemli bir sorundur. Boylamsal araştırmalar gelişimde durağanlık ve değişme, erken deneyimlerin sonraki gelişim süreci için önemi gibi hayati konularda çok fazla bilgi sağlamalarına rağmen pahalı ve zaman alıcı çalışmalardır. Doğru cevap B'dir.

Bilimsel araştırmanın ikinci aşaması olan problemin tanımlanması aşamasında, araştırmacı kendisi için araştırma konusu olan ve bilimsel olarak incelenebilir özellikler gösteren konuyu bir problem olarak veya birtakım araştırma soruları ile ortaya koymak durumundadır. Örneğin “Yaşlılar genç insanlara kıyasla zorluklar karşısında daha sabırlı mı davranmaktadırlar?” gibi bir soru araştırmacının kafasındaki zorluğun soruya dönüşmüş halidir. Doğru cevap B'dir.

Beşinci aşama olan değerlendirmenin yapılması aşaması, araştırmacının elde ettiği verileribilimsel bilgiler ışığında değerlendirdiği bir aşamadır. Bu elde ettiği sonuç ne anlama gelmektedir? Bu durumun olası sonuçları neler olabilir? Araştırma sonucunda elde edilen bilgiler ne anlama gelmektedir? gibi sorular araştırmacının elde ettiği sonucu değerlendirmesine hizmet etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yaşam boyu gelişim anlayışına göre gelişimi anlamak için kazanç ve kayıpları bir arada değerendirmek gerekmektedir. Buna göre yaşlılık dönemindeki kayıplar (ör;fiziksel güç) ve kazançlar (ör;bilgelik)  birlikte ele alınarak incelenmektedir. Bu nedenle yaşlılık dönemi gelişim psikolojisi alanında işlevsel olarak incelenebilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Doğru cevap E seçeneğidir. Diğer seçeneklerde gelişim psikolojisinin tanımlama ve açıklama amaçlarına uygun çalışma alanları verilmektedir. E seçeneğinde verilen çalışma alanında ise müdahale programları aracılığıyla insan gelişiminin iyileştirilmesi amaçlanmaktadır.

Olgunlaşma büyümeye bağlı olarak türe özgü genetik özelliklerin kendiliğinden ortaya çıkmasıdır. Bu tanım doğrultusunda bebeğin biyolojik donanımı sayesinde 2 yaşında yürüyebilmesi bir olgunlaşma örneğidir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Doğru cevap B seçeneğidir. Gelişimin esnek olması, insanın yaşamı boyunca gelişimsel yörüngelerinin değişken ve farklılaşabilir olduğunu ifade etmektedir. Bu doğrultuda insanların düşünce, davranış ve duyguları sabit bir zamanda oluşmamakta ve durağan bir şekilde devam etmemektedir. Bazı gelişimsel süreçler için duyarlı dönemler olsa da (ör; dil kazanımı, bağlanma ilişkisi) gelişimin esnek bir olgu olduğu kabul edilmektedir. Dolayısıyla birey herhangi bir duyarlı dönemde yaşayabileceği aksaklığı yaşam boyunca ödünleyecek mekanizmalar geliştirebilir.

Doğru cevap C seçeneğidir. Bu seçenekte verilen soyut düşüncenin gelişim alanıyla ilgili bir olgudur. Ancak soruda yaşlılık dönemiyle ilişkili gelişimsel olgular olması ön koşulu bulunmaktadır. Soyut düşünce yaşlılık döneminde değil ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde gelişen ve sonra yaşam boyu devam eden bir gelişimsel olaydır.

Doğru cevap B  seçeneğidir. Diğer seçeneklerde gelişimin farklı boyutları arasındaki ilişkiler örneklenmiştir. B seçeneğinde ise çocuğun oyun grubunda akranlarıyla geçirdiği zaman bir sosyal gelişim boyutudur ve çocuğun dikkat gibi bilişsel gelişim alanını etkilemektedir.

Yaşamın diğer gelişim dönemlerinde olduğu gibi yaşlılık dönemindeki bireyler de fiziksel, bilişsel, sosyal ve duygusal değişiklikler geçirmektedir. Bu dönemde fiziksel güç azalmakta, duyu organlarının işlevleri zayıflamakta, eşin ve akranların kayıpları söz konusu olmaktadır. Bu değişikliklerin yanında yaşlı bireylerin yaşamında ekonomik güçlükler ile sosyalleşme, saygınlık, ilgi ve bakım gibi gereksinimler ön plana çıkmaktadır. Bu değişikliklerle birlikte yaşlılıkta gelişim devam etmektedir. Yaşlılık döneminde bireyler fiziksel ve sosyal kayıplarına rağmen duygusal açıdan daha dayanıklı ve olgun bir yapıya bürünmektedirler. Karar verme ve akıl yürütme gerektiren durumlarda daha akılcı davranabilmektedirler. Bu nedenle birçok kültürde yaşlı bireylerin düşüncelerinden ve deneyimlerinden yararlanmak önemli görülmektedir.

A seçeneğinde yer alan "İnsan davranışı farklı koşullarda ve zaman içinde değişir mi?" sorusu sosyal psikolojinin yanıt aradığı sorulardandır.

Gelişim psikolojisi kapsamında yapılan çalışmaların üç temel amacı bulunmaktadır. Bunlar insan gelişimini tanımlamak, açıklamak ve niteliğini arttırmaya katkıda bulunmaktır.
İnsan gelişimini tanımlayabilmek amacıyla uzmanlar tarafından farklı yaş gruplarındaki bireylerin davranışları gözlemlenmektedir. "Yaşlılık döneminde hangi gelişimsel değişiklikler ortaya çıkmaktadır?" gibi sorulara gelişim psikolojisinin tanımlayıcı amacı kapsamında yanıt aranmaktadır. A ve C seçenekleri insan gelişiminin niteliğini arttırmaya, B ve E seçenekleri ise insan gelişimini açıklamaya yönelik yanıt aranan sorulardır.

Gelişimi anlayabilmek için gelişimin temellerini oluşturan süreçleri bilmek gerekmektedir. Bu süreçler büyüme, olgunlaşma ve öğrenmedir. İnsan gelişimi büyüme, olgunlaşma ve
öğrenme süreçlerinin birbirleriyle etkileşiminin bir ürünüdür (Aydın, 2002). Gelişimde önce büyüme ve olgunlaşma daha sonra da öğrenme ortaya çıkmaktadır.

Olgunlaşma, büyümeye bağlı olarak türe özgü genetik özelliklerin zamanı geldiğinde kendiliğinden ortaya çıkmasıdır. Bir başka ifade ile olgunlaşma, bireyin büyüme sürecinde biyolojik yapısının gelişmesi ve doğuştan sahip olduğu türe özgü özellikleri yapabilir duruma gelmesidir. Türe özgü özellikler kalıtım yolu ile nesilden nesile aktarılmaktadır. Buna göre her birey konuşma, yürüme, tuvalet kontrolü kazanma gibi insana özgü bir biyolojik donanım ile dünyaya gelmektedir. A, B, D ve E seçenekleri "büyüme" kavramına aittir. Doğru yanıt C'dir.

Öğrenmenin gerçekleşmesi için bireylerin belli bir hazırbulunuşluk düzeyine ulaşmaları ve alıştırma yapmaları gerekmektedir. Hazırbulunuşluk olgunlaşma ve önceki deneyimlerin etkisiyle bireylerin herhangi bir beceriyi yapabilecek düzeye gelmesidir. Doğru yanıt D'dir.

İlk çocukluk dönemi, 2-6 yaş aralığını kapsayan okul öncesi dönemdir. Bu dönemi tamamlayan bireylerin akranlarla oyun oynama, kendi başına yemek yiyebilme, cinsiyet farklılıklarını öğrenme, tuvalet alışkanlığı kazanma, doğru-yanlış ayrımı yapabilme, öz bakım becerilerini kazanma, aile dışındaki diğer bireylerle sosyal ilişki kurma gibi gelişim görevlerini başarmaları beklenmektedir. Doğru yanıt B'dir.