YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 11

Torunlarıyla ilişkilerinde bir rehber gibi davranan yaşlılar, torunları ihtiyaç duyduklarında torunlarıyla deneyimlerini ve düşüncelerini paylaşmakta, torunları istediğinde onlara önerilerde bulunmaktadırlar. Bu yaşlılar genellikle zengin yaşam tecrübesi, bilgi ve görgüsü sayesinde torunlarının gözünde ailenin bilgesi konumundadır. Bu nedenle torunlar bu tür büyükanne ve büyükbabalardan ailenin öyküsünü dinlemek, deneyimlerinden ve çeşitli konulardaki görüşlerinden yararlanmak istemektedirler. Ancak bu yaşlılar torunları istemedikçe kendiliğinden
düşüncelerini aktarma gibi bir davranışta bulunmamaktadırlar. Doğru yanıt E'dir.

Yaşlılar ve çocukları arasında yaşanan çatışmaların genellikle iletişim biçimleri, alışkanlıkları ve yaşam tarzları, çocuk yetiştirme uygulamaları, inançları ve ideolojileri, iş yönelimleri ve ev ile ilgili sorumlulukları çerçevesinde ortaya çıktığı belirtilmektedir. Yaşlı bireyler yetişkin çocuklarının bebek sahibi olmalarına, çocuklarına kardeş yapmalarına ve çocuk yetiştirme tarzlarına müdahale edebilmekte ya da çocuklarının politik düşünceleri, dini ritüellere bağlılıkları, inançsız olmaları gibi konularda çocuklarıyla uyumsuzluk yaşayabilmektedirler. Eğitimi sürdürme kararı, ancak ekonomik olarak aileye bağlı olunması durumunda yaşanabilecek bir zorluk olacaktır. Doğru yanıt A'dır.

Son çocuğun da yetişkin bir birey olması ve evden ayrılmasıyla ortaya çıkan boş yuva sendromu yaşlı çiftin ilişkisinin yeni bir boyut kazanmasına yol açmaktadır. Yaşlı çift, o güne kadar çocuklarıyla birlikte yaşadıkları evde bundan böyle baş başa yaşayacak olmanın getirdiği farklı bir sürece girmektedir. Bu süreçte çiftin rolleri ve yaşam biçimi değişmektedir. Çiftin ilişkilerinden algıladıkları doyum düzeyi, boş yuva sendromunun daha yoğun ve uzun sürelerle yaşanmasına yol açabilecek faktörlerden biri olarak kabul edilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Emekliliğe uyum bir takım evrelerden oluşmaktadır. Bu evreler balayı evresi, hayal kırıklığı evresi, yeniden yönelim evresi, kararlılık evresi ve sonlandırma evresidir. Doğru yanıt A'dır.

Bazı yaşlılar, emeklilik yaşamının gerçekleriyle karşılaştıktan sonra, sahip oldukları
koşulları yeniden değerlendirip kendileri için yeni emeklilik rolleri geliştirmektedir. Yeniden yönelim olarak adlandırılan bu evrede bireyler toplum yararına gönüllü işlerde çalışma, torun bakma, dini etkinliklere katılma, el sanatları ile uğraşma gibi roller üstlenerek, içinde bulundukları gelişim dönemine ve emeklilik standartlarına uygun bir şekilde yaşamlarını yeniden yapılandırmaktadırlar. Doğru yanıt C'dir.

Soruda açıklaması verilen kavram, özellikle de sosyal psikolojinin ilgi alanlarından biri olan "tutum" kavramıdır. Doğru yanıt E'dir.

Yaşlı bireylere yönelik toplumda sahip olunan tutumlardan biri de yaşın kronolojik olarak artması ve yaşlanmanın kaçınılmaz olduğu düşüncesidir. Bununla birlikte, toplumsal, psikolojik ve teknolojik değişimler kronolojik olarak belirlenen yaşlılık dönemi anlayışının değişmesine de yol açmıştır. Aynı yaşta olup, yaşlılığı psikolojik anlamda farklı düzeyde hisseden bireyler olabilir. Yani, kişinin olduğu yaş değil, hissettiği yaş önemlidir. Şadiye Hanım'ın kendi yaş grubundaki bireylerin yaşlı olarak nitelendirilmesini bu tutum nedeniyle kızgınlıkla karşıladığı söylenebilir. Doğru yanıt B'dir.

Amerikan Psikologlar Derneğinin bir çalışmasında, yaşlılara ilişkin mitler ve gerçekler dile getirilmiştir. Buna göre, yaşlılara ilişkin mitler şunlardır: Pek çok yaşlı birbirine benzemektedir, genel olarak yaşlılar tek başına ve yalnızdırlar, yaşlılar hasta, dayanıksız ve başkalarına bağımlıdırlar, çoğunlukla zihinsel olarak kötü durumdadırlar, yaşlılar üzgün ve keyifsizdirler, ilerleyen yıllarda daha zor, sert ve katı duruma gelirler, yaşlılıkla ilişkili kaçınılamaz düşüşlerle ancak başa çıkabilirler. Doğru yanıt C'dir.

Yalnız yaşayan, günlük yaşam aktivitelerini yerine getiremeyen, sağlık durumu ve sosyoekonomik düzeyi düşük olan yaşlıların yaşlıkla ilgili tutumları olumsuz olarak saptanmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Soruda mevcut durumlarına ilişkin kısa bilgiler sunulan Ahmet ve Mehmet Beylerin, psikolojik yardım almaya ilişkin olumlu tutumlarını etkileyen temel etmenin sosyo-ekonomik düzey olduğu söylenebilir. Diğer seçeneklerde yer alan etmenler de olumlu tutuma yol açan etmenler olsa da, bu iki kişinin tutumlarını farklılaştıran temel etmenin ekonomik durumları olduğu görülmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Soruda açıklaması verilen kavram, psikolojik yaşlılıktır. Doğru yanıt D'dir.

Meslek seçimi hakkında rehberlik, genellikle ergenlik döneminde kişinin gündeminde olan ve yetişkin yaşamı boyunca kişinin sahip olmak istediği meslekle ilgili yardım aldığı bir süreçtir. Bu kapsamda, yaşlı bireylerin böyle bir yardıma ihtiyaç duymayacakları söylenebilir. Doğru yanıt A'dır.

Psikodinamik terapiler bireyin bugünkü davranışının, sorunun altında bilinçaltı süreçlerin olduğunu ileri süren bir psikoterapi yaklaşımıdır. Öncülüğünü ünlü kuramcı Sigmund Freud’un yaptığı bu yaklaşımının ana amaçları danışanın öz farkındalığını sağlamak ve geçmişin şimdiki davranışlarına olan etkisini görmesine yardımcı olmaktır. Diğer yaklaşımlara göre, nispeten daha uzun süren bir terapi yaklaşımıdır. Özellikle ölüm korkusunun altında yatan bilinç dışı süreçleri çalışmak içi bu yaklaşım uygun olacaktır. Nesne ilişkileri çerçevesinde çocukluk dönemi yaşantılarına da odaklanılmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Ailenin desteği alınmadan daha doğrusu aile bir bütün olarak ele alınmadan sorunlara çözüm aramak işe yaramayacak hatta sadece hasta ile ilgili olmaktan çıkıp bütün aileyi derinden etkileyecektir. Ailenin yaşlı bir üyesinde bilişsel bir bozukluk ortaya çıktığında ailedeki rol dağılımlarının hemen altüst olacağı görülecektir. Aile danışmasına başlamanın en iyi yolu hastanın yaşadığı durumları ailenin nasıl algıladığı ve bu durumların ortaya çıkmasının aileleri nasıl etkilediği üzerine eş duyumsal bir yaklaşımla açıklama yapmaktır. Özellikle Alzheimer gibi süreğen ve ruhsal bir hastalığı olan yaşlılarla yaşayan ailelerle danışma uygulamaları gerçekleştirilerek aile bireylerinin çaresizlik ve suçluluk duyguları azaltılabilir; hasta yaşlıya karşı takındıkları tutumlar olumluya dönüştürülebilir. Doğru yanıt C'dir.

Özellikle klinik psikiyatrik sorunlar yaşanıldığında, başvurulması gereken uzman, psikiyatrdır. Psikiyatri uzmanı olabilmek için öncelikle tıp eğitimini tamamlamak, sonra tıp eğitimi sonrası uzmanlık eğitimini almak gerekiyor. Psikiyatrlar ruhsal sorunlara bağlı belirtileri ilaçlarla (farmakolojik araçlarla) azaltmaya çalışırlar. Ahmet Bey'in de, ilaç kullanıyor olduğu için, bir psikiyatrdan yardım aldığı söylenebilir. Doğru yanıt E'dir.

Ünlü kuramcı Gordon Allport, önyargıyı “bir kişi veya şeye karşı gerçek bilgi edinmeden önce veya gerçek bilgiye dayalı olmayan hoş veya nahoş duygu” olarak tanımlamıştır.

D seçeneği dışındaki seçeneklerde verilenler tutumların oluşumunda etkili olan unsurlardır. Bireye sunulan yeni bilgiler ise var olan tutumların değişmesini sağlar. Tutumların oluşmasında bireysel deneyimlerin daha etkili olabildiği görülürken, bireye yeni bilgiler sunmak veya farklı, yeni deneyimlere maruz kalmalarını sağlamak tutumların değişmesinde etkili olabilmektedir. Öyle ki herhangi bir konu veya nesne ile ilgili yeni bilgiler edinmek, önyargıların dahi değişmesine katkı sunabilmektedir.

A seçeneği dışında verilen seçeneklerde yaşlı bireylere dair toplumun kuşaklar boyunca taşıdığı yargı ve tutumlar verilmiştir. A seçeneğinde ise yaşın kronolojik olarak artması ve yaşlanmanın kaçınılmaz olduğu düşüncesinin yanlış olduğunu savunan bir ifade yer almaktadır. Çünkü toplumsal, psikolojik ve teknolojik değişimler kronolojik olarak belirlenen yaşlılık dönemi anlayışının değişmesine de yol açmıştır. Aynı yaşta olup, yaşlılığı psikolojik anlamda farklı düzeyde hisseden bireyler olabilir. Yani, kişinin olduğu yaş değil, hissettiği yaş önemlidir.

Flanagan, yetişkinlerde yaşam doyumunu etkileyen 15 etkenden bahsetmektedir. Bu etkenler;
1. Maddi iyi oluş ve maddi güvence
2. Sağlık ve kişisel güvenlik
3. Eşle ilişkiler
4. Çocuk sahibi olmak ve yetiştirmek
5. Anne-babalarla, kardeşlerle, evlatlarla ve diğer yakınlarla ilişkiler 

6. Arkadaşlarla ilişkiler
7. Diğer insanlara yardım etmeye ve onları cesaretlendirmeye yönelik etkinliklerde bulunmak
8. Yerel ve ulusal yönetimlerle ilgili etkinlilerde bulunmak
9. Entelektüel gelişim
10. Kişisel anlayış ve planlama
11. Mesleki rol
12. Yaratıcılık ve kendini ifade etme
13. Sosyalleşme
14. Rekreasyonel etkinliklere edilgen ve gözleme yoluyla katılım
15. Rekreasyonel etkinliklere aktif katılım

Yardım arama davranışı, bir ihtiyacı, gereksinimi gidermek amacıyla tedavi veya rahatlama arayışı eylemi olarak tanımlanmaktadır. Yardım arama davranışı, belirti algısı, belirtiyi yorumlama, değerlendirme, karar verme ve bir uzmana başvurmaya güdülenme gibi öğelerden oluşmaktadır. Bu öğeler arasında D seçeneğindeki "belirtiyi inkar etme" yer almamaktadır.