YAŞLI VE HASTA BAKIM HİZMETLERİ

Fonksiyonel idrar kaçırma tipi, hareket kabiliyeti zayıf olan hastalarda görülür. Hastalar idrar yapma ihtiyaçlarını fark edememekte veya ettikleri halde tuvalete yetişememektedirler.

Yaşlı birey banyo yaparken hava akımında kalmamalı, kapı ve pencerelerin kapalı olmasına dikkat edilmelidir. Diğer şıklarda yer alanların yaşlıların hijyenik bakımında yerine getirilmesi gerekmektedir. Doğru cevap C'dir.

Düzenli uyku için öneriler:

Yaşlıya verilecek egzersiz eğitimi bireyin kapasitesine uygun olmalı, dereceli olarak arttırılmalı, bireyin yaşamının bir parçası olmalı, kardiyo pulmoner sistemi zorlayıcı olmamalı, kolaylıkla ve zevkle yapılabilir olmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Aşağıdaki belirtilerde diyabet düşünülmelidir: Aşırı susama ve acıkma, çok sık idrara çıkma, kilo kaybı, performansta azalma, kaşıntı ile birlikte kuru deri, bulanık görme, iyileşmeyen yaralar. Doğru cevap B'dir.

Akut damar tıkanıklığı gelişen hastada pratik olarak "5 P" ye bakılır: Pain, Pallor (solukluk), Pulselessness (Nabzın alınmaması), Paresthesias (Parestezi),  Paralysis (Paralizi). Tansiyon bunlardan biri değildir. Doğru cevap C'dir.

Artroz iltihabi bir hastalık değildir. Eklemlerin aşınıp yıpranması sonucu oluşur. İltihabi bir olaya bağlı olmadığından artroz yerine kullanılan osteoartrit terimi gerçeği yansıtmayan isabetsiz bir tanımlama olmasına rağmen yaygın olarak kullanılmaktadır. Artroz da romatoid artrit gibi sık görülen bir rahatsızlıktır, yaşlılarda uzun yıllar kullanmaya bağlı eklemlerde aşırı yıpranma olasılığı daha fazla olduğundan genellikle artroz 50 yaşlarında başlar. Ancak daha genç yaşlarda da özellikle eklemleri zorlanan sporcularda oluşabilir. Doğru cevap D'dir.

Yaşlılarda demansın en sık nedenidir. Alzheimer hastalığı genelde 60 yaş ve üzeri yaşlarda başlar. 65-74 yaş arasındaki kişilerde görülme sıklığı %5 olup, yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar ve 65 yaşında bu sıklık %50 ye kadar ulaşır. Alzheimer hastalığında beynin bellek, lisan, düşünce ile ilgili bölgeleri etkilendiği için hastalarda özellikle unutkanlık, lisan bozuklukları, davranış değişiklikleri ve yol-yön bulma bozuklukları önde gelen bulgularıdır. Diğer şıklarda yer alan rahatsızlıklar kalp-damar hastalıklarıdır. Doğru cevap B'dir.

Demans (bunama) kişinin günlük işlevlerini (iş, hobi, alışveriş, ulaşım, bütçe ayarlama gibi) etkileyecek şekilde zihinsel becerilerde bozulma durumudur. Her yaşta görülebilmesine rağmen, yaşlılarda sıktır. Doğru cevap D'dir.

Bakıma öncelikle gereksinimi olan yaşlılar: Yalnız yaşayanlar, inkontinansı (idrar kaçırması) olanlar, sosyal izolasyonda olanlar, yakınında akrabaları olmayanlar, birden fazla tibbi sorunu olanlar, fiziksel olarak hareketsiz olanlar, depresyonu olanlar, kısa bir zaman önce yakınını kaybetmiş olanlar, hastaneden henüz taburcu edilmiş olanlar, günlük yaşam aktivitelerini kaybetmiş olanlardır. Doğru cevap D'dir.

Düzenli uyku için öneriler.

Gündüz kısa uykulardan kaçınma

Zihinsel uyarı aktiviteleri ve egzersizi yatma saatinden önce yapmama

Işık, gece lambası

Güvenli uyku ilacı kullanımı

Tuvalet yatak arası mesafenin yakın ve güvenli olmasının sağlanmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Kalp-Damar Hastalıkları Yaşlı nüfusta sıklıkla görülmekte ve ölüm nedenlerinin başında gelmektedir. Kalp krizi, felçler, yüksek kan asıncı, kan dolaşımı bozuklukları, ritim bozuklukları vb. hastalıklar bu kapsamda değerlendirilmektedir. Genetik yatkınlık bir risk faktörü olmakla birlikte diğer önemli risk faktörleri;

Sigara kullanımı

Kan basıncının yüksek olması (140/90 mmHg’nin üzeri)

Kan yağlarının yüksek olması-toplam kolesterol ve düşük dansiteli lipoprotein kolesterol (kötü kolesterol) düzeyinin yüksek olması,

Yüksek dansiteli lipoprotein kolesterolünün (iyi kolesterol) düşük olması

Fiziksel aktivite yetersizliği

Şişmanlık

Şeker hastalığının olması

Alkol tüketimi

Yanlış beslenme alışkanlıklarıdır. Doğru cevap A'dır.

Trombo-embolide; kanser, kalp hastalıkları, polistemi (alyuvar fazlalığı), yatak istirahati, sigara, şişmanlık ve hareket azlığı risk gruplarını oluşturur. Trombo-emboli alt ekstremitede akut flebi t(damar iltihabı) veya nörit (sinir iltihabı) belirtileri ile ortaya çıkabilir.

Akut damar tıkanıklığında "5P"ye bakılır. 

Solukluk (Pallor)

Nabzin alinmamasi (Pulselessness)

Parestezi (Paresthesias)

Paralizi (Paralysis). Doğru cevap E'dir.

Artroz iltihabi bir hastalık değildir. Eklemlerin aşınıp yıpranması sonucu oluşur. İltihabi bir olaya bağlı olmadığından artroz yerine kullanılan osteoartrit terimi gerçeği yansıtmayan isabetsiz bir tanımlama olmasına rağmen yaygın olarak kullanılmaktadır. Artroz da romatoid artrit gibi sık görülen bir rahatsızlıktır yaşlılarda uzun yıllar kullanmaya bağlı eklemlerde aşırı yıpranma olasılığı daha fazla olduğundan genellikle artroz 50 yaşlarında başlar. Doğru cevap C'dir.

Alt ekstremitede ödem sık rastlanan bir sorundur. Flebit ve tıkayıcı bir ven hastalığını ciddi, kronik venöz staz ve bacakta yaygın ödemi izleyebilir. Orta derecede venöz dolaşım yetersizliği genellikle tuz kısıtlama, yatak içinde aktif ya da yan aktif ve pasif egzersizlerin yaptırılması, gün boyu bacak elevasyonu (kalp hizasından yukarda tutmak ) ve elastik çorap ile yeterli tedavi edilir, bu tedavi yeterli olmazsa doktorun önerisi ile diüretik verilebilir. Bacak ödemi ileri derecede ise ve gereken müdahaleler yapılmazsa cilt ülseri gelişebilir. Ödemli bacağa küçük travma ülser gelişmesine neden olur. Doğru cevap E'dir.

Alzheimer hastalığının görülme riskini artırdığı bilinen bazı faktörler vardır:

Yaş,

Ailede Alzheimer hastalığı varlığı,

Alzheimer hastalığı ile ilşkili genlere sahip olmak,

Kalp hastalığı, şeker hastalığı, hipertansiyon, yüksek kolesterol seviyesi,

Düşük eğitim, zihinsel, fiziksel ve sosyal etkinliklerin az olması,

Alzheimer hastalığını durdurup, tamamen iyileştirecek bir tedavi henüz yoktur,

Ülkemizde de bulunan bazı ilaçlar (asetilkolinesteraz inhibitöri ve memantin) hastalığın zihinsel semptomlarında ya da davranış bozukluklarında iyilik sağlayabilir. Doğru cevap B'dir.

Yaşlılarda İdrar Kaçırma Tipleri;

İdrar torbası kas aktivitesinde aşırılık (Sıkışma tipi): En sık karşılaşılan tiptir. Aniden ortaya çıkan aşırı idrar torbası kasılmaları sonucu kişi idrarını tutamaz ve idrarını kaçırır. İdrar kaçırma sonucu, bu hastalarda her an idrar kaçırabilme şüphesi oluşmakta ve sonucunda psikolojik problemler ile karşı karşıya kalınabilmektedir.

Stres nedenli idrar kaçırma: yaşlılarda ikinci sık karşılaşılan idrar kaçırma tipidir. Hastalar karın içi basıncının arttığı durumlarda (öksürme, gülme, ağır kaldırma...vb) idrar kaçırır.

Üretra tıkanıklığı ve İdrar torbası kas aktivitesinde zayıflık (Taşma tipi): idrar torbası idrarla doludur ve idrarı boşaltma görevini yerine getiremez. Hastalar sık aralıklarla idrar çıkma ihtiyacı hissederler. Erkeklerde görülen en sık sebep, prostat büyümesidir. İdrar yapmada zorlanma ve idrar sonrası damla damla idrar gelmesi düşündürebilir.

Fonksiyonel idrar kaçırma: Hareket kabiliyeti zayıf olan hastalarda görülür. Hastalar idrar yapma ihtiyaçlarını fark edememekte veya ettikleri halde tuvalete yetişememektedirler.

Karışık tip: idrar kaçırma birden çok nedenle ortaya çıkmaktadır.

Geçici idrar kaçırma durumları: şuur değişiklikleri, idrar yolu enfeksiyonları, psikiyatrik

hastalıklar, hareketsizlik, kabızlık ve ilaçlar nedenlidir. Doğru cevap B'dir.

Öncelikli tedavi davranış ve tıbbi tedavilerdir. Bu yaklaşım hastaların büyük çoğunluğunda başarıya ulaşılmaktadır. Çok küçük bir grup cerrahi tedavilere ihtiyaç duyar. Yaşlı bireylerde tedavinin başarısında tanının doğru konması, geçici ve düzeltilebilir nedenlerin ortadan kaldırılması önem taşır. Bu amaçlara ulaşmada bir Geriatri uzmanının yönlendirdiği yaklaşıma ihtiyaç vardır.