YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 9

Duygulanım, öznel iyi oluşun anlık olaylarla ilgili ruh hâli ve duyguları içeren duygusal tarafı ile ilişkilidir. Diğerlerine ve aktivitelere olumlu tepki, genelde olumlu bir ruh hâli, hoş duygulanımı gösterirken, hoş olmayan duygulanım ise, negatif etkiler içerir, kişisel deneyimlerde ve yaşantıda diğerlerine karşı olumsuz tepkileri barındırır. Doğru cevap A'dır.

Yaşam doyumu, kişinin yaşam kalitesinin içsel öznel bir değerlendirmesi anlamına gelmektedir. Ayrıca yaşam doyumunun moral, uyum ve psikolojik iyi oluş ile yakından ilişkili olduğu vurgulanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

İnsanların yeni olaylara karşı sert tepki göstermeye yönelik benzersiz evrimsel yatkınlıkları vardır. Buna rağmen bu tepki, zaman içinde azalır. Araştırmacılar, insanların iyi veya kötü haberler sonrasında doğal bir mutluluk noktasına yaklaşık üç ay sonrasında geri dönmeye eğilimli olduklarını ileri sürmüşlerdir. Doğru cevap C'dir.

İnsanların yeni olaylara karşı sert tepki göstermeye yönelik benzersiz evrimsel yatkınlıkları vardır." şeklindeki görüşü savunan kuram Adaptasyon Kuramı'dır.

Amaç kuramları, herkesin bir amacı olduğuna ve amaçlarımız olmadan yaşamımızı sürdüremeyeceğimize inanır. Amaçlara bağlılık, kişisel faaliyet hissi ile günlük yaşamı biçimlendirme ve anlamlandırma hissi sağlar. Doğru cevap E'dir.

Yukarıdan aşağı kuramında ise mutluluk, genetik faktörlerin, bu faktörlerin etkilemesiyle birlikte yaşantılarla şekillenen kişilik özelliklerinin ve bireyin bilişsel süreçlerinin bir ürünüdür. Doğru cevap A'dır.

Aşağıdan yukarı kuramı, Wilson’un bireyin temel ve evrensel ihtiyaçları vardır ve bireyin sahip olduğu yaşam koşulları bu ihtiyaçları karşılamaya yeterse, birey mutlu olur görüşüne dayanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Headey ve Wearing tarafından geliştirilen Dinamik Denge Modeli, bireylerin kişilikleri tarafından belirlenen farklı iyi olma ortalamalarına sahip olduklarını, dışa dönük kişiliğe sahip olanların içe dönük kişiliğe sahip olanlara göre bazı deneyimleri yaşama olasılıklarının daha yüksek olduğunu savunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Ryff, öznel iyi olma durumunun, psikolojik iyi olma durumunun temel yapısını kapsayacak şekilde oluşturulmadığını ifade etmektedir. Psikolojik iyi oluş kuramı, öznel iyi oluşun temel kavramları olan olumlu etkiler, olumsuz etkiler ve yaşam doyumundan fazla olarak yaşam tutumlarını da içeren çok boyutlu bir yapıdır. Doğru cevap A'dır.

Çatışma, birbiriyle bir şekilde bağı olan insanların aralarında bir şeyin uygun olmadığını, denk düşmediğini algılamalarına dayalı bir etkileşimdir. Bir arada olmanın gerekli olduğu durumlarda çatışmanın olmaması mümkün değildir ve çatışma durumu her
yaştan bireyin her türlü ortamda karşılaşabileceği bir durumdur.

Algı farklılıkları: Farklı din, yaş, sınıfa vb. ait olmak da çatışmalara neden olabilmektedir. Örneğin farklı yaşlardaki bireyler, toplumun geçirdiği değişim nedeniyle farklı bakış açılarına, değer yargılarına ve yaşam tarzlarına sahip olurlar. Bu durum birbirlerini anlamakta, iletişim kurmakta sorunlar yaşamalarına ve “kuşak çatışması” denilen durumun ortaya çıkmasına neden
olabilir.

Çatışma ile ilgili çalışmalar, bireylerin çatışmalara verdikleri tepkilerin bütünleştirme, uyma, hükmetme, kaçınma ve uzlaşma
olmak üzere beş başlık altında toplandığını ifade etmektedirler. Bu çatışma yönetimi stratejileri Bütünleştirme-iş birliği yapma, uyma-itaat etme, hükmetme-üstünlük kurma, uzlaşma-karşılıklı ödün verme ve kaçınmadır.

Ara buluculuk bireyler arasında yaşanan çatışmaların çözülmesi için üçüncü kişilere başvurmaktır. Ara bulucular, tarafsızlıklarını koruyarak, iletişim ve çatışma çözme becerilerini kullanır ve söz konusu çatışmanın giderilmesine yardımcı olurlar.

Sosyal problem çözme, baş etme stratejilerinin, kendini kontrol yöntemlerinin öğrenilmesi sürecidir. Problemin çözümü problemi tanıma, çözümler üretme, karar verme ve çözümü uygulama aşamalarından oluşmaktadır.

Psikologlar zekâyı akıcı ve birikimli (kristal) zekâ olmak üzere ikiye ayırmaktadırlar. Akıcı zekâ kültürden bağımsız, organizmanın fizyolojik yapısına dayanan zekâ türüdür. Yeni problemleri ve durumları doğru biçimde ele almayı ifade etmektedir. Örneğin bir matematik probleminin çözümü akıcı zekâ ile ilgilidir. Birikimli zekâ ise toplumsal deneyimler sırasında kazanılır. İleri yaşlarda artış gösterir, en azından azalmaz.

Yaşlanmayla birlikte beş zihinsel alanda; sözel anlam, mekânsal oryantasyon, tümevarımsal yargılama, hesaplama ve kelime akıcılığı alanlarında azalma görülür. Yaşlılar bilgiyi işlemek için daha uzun süreye ihtiyaç duyarlar. Tanıma, isimlendirme, dikkatini yöneltme, soyut düşünme, yargılama, sentez yapma ve planlama gibi bilişsel işlevlerde daha fazla zamana gereksinimleri vardır. Yaşlıların duyuları kaydetme gücü ve duyarlılığı azalır, bu nedenle diğerlerinden daha yavaş konuşmalarını isterler. Bilgi ve deneyim birikimi gerektiren sözel işlemlerde azalma olmazken bilgiyi hızla işleyip yanıt vermeyi gerektiren performansa dayalı işlemlerde azalma görülür. Bunun yanında yaşla birlikte pratik zekâda artış görülür. Güncel bir problemi
gençlerden daha hızlı çözebilirler. Yaşlılar deneyimlerindeki birikimden dolayı daha hızlı karar verebilirler, gençler gibi bilgi toplamaya ihtiyaç duymazlar.

Yaşlılar, tanıma, isimlendirme, dikkatini yöneltme, soyut düşünme, yargılama, sentez yapma ve planlama gibi bilişsel işlevlerde daha fazla zamana ihtiyaç duyarlar.

Yaşlılara, öğrenme yetilerindeki yavaşlamayı engellemek için zihinsel alıştırmalar yapmaları önerilmektedir. Duyusal uyarılma da yaşlılıkta öğrenme yetisinin yavaşlamasını önlemek için işe yarayan yöntemlerden biridir. Bilişsel işlevler için önerilen bir başka yöntem de kaba/ince motor beceriler için fiziksel egzersizdir. Düzenli beden egzersizleri yapma bilişsel başarıyı artırmaktadır.

Yaşlanmayla birlikte bilgi ve deneyim birikimi gerektiren sözel işlemlerde azalma olmazken bilgiyi hızla işleyip yanıt vermeyi gerektiren performansa dayalı işlemlerde azalma görülür.

Çatışma, birbiriyle bir şekilde bağı olan insanların aralarında bir şeyin uygun olmadığını, denk düşmediğini algılamalarına dayalı bir etkileşimdir.