YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Durgunluk Dönemi: Motivasyon azalır. Bireyin beklentileri gerçekleşmediği için hayal kırıklığı oluşur. Giderek umutları ve enerjisi azalır.

Stres üç aşamalı bir süreçtir: (1) Alarm, (2) Direnç, (3) Tükenme.

Tükenmişliğin davranışsal belirtileri, başkaları tarafından da kolaylıkla gözlenebilen ve değerlendirilebilen belirtilerdir. Bu belirtiler, işe karşı duyarsızlaşma, karşısındakini suçlama, diğerlerine karşı küçümseyici, alaycı, cezalandırıcı ve saldırganca davranışlar ortaya koyma, işin yapılış şekli konusunda kendisini yeni alternatiflere kapatma şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca unutkanlık, işlerin onun taşıyabileceğinden fazlaymış gibi gelmesi, davranışta katı olma, hareketsizlik, bazı şeyleri sürekli erteleme ve kolay ağlama gibi davranışlar da gözlenmektedir.

Üçüncü Derecede Tükenme Gösterenler (Şiddetli): Bu kişiler, fiziksel rahatsızlıklar, ülser, kronik ağrılar ve migren gibi sorunlar bildirirler. Bu belirtilere depresyon, geri çekilme, alerji, uykusuzluk, yüksek tansiyon, kolit gibi belirtiler de eşlik edebilir. Alkol ve sigara kullanımındaki artış, sakinleştirici ilaç kullanımı, aile içi çatışmalar ve boşanma tükenmişliğin olası sonuçları arasında sayılabilir.

Bireysel Düzeyde Tükenmişlikle Başa Çıkma Yolları: Tükenmişlikle ilgili bilgi sahibi olmak, Kendini iyi tanımak ve ihtiyaçlarını belirlemek, Kişinin insan olarak sınırlılıklarını bilmesi ve kabullenmesi, Duygusal farkındalık kazanmak ve duygularını ifade etmek, Gerçekçi beklenti ve hedefler geliştirmek, Gerektiğinde psikolojik yardım almak, Nefes alma ve gevşeme tekniklerini öğrenmek, Zaman yönetimi konusunda bilgi sahibi olmak, Rahatlamak için müzik dinlemek, spor yapmak, Tatile çıkmak, Hobi edinmek, Rutin alışkanlıkları bırakmak ve monotonluğu azaltmak, Huzurlu bir yaşam tarzı belirlemek, İşe ara vermek veya iş değişikliği yapmak, Kendisini stresle başa çıkma konusunda geliştirmek, Bir işe başlamadan önce işin zorlukları ve riskleri ile ilgili bilgi edinmek.

Havighurst, yaşlılıkta gelişim görevlerini altı başlıkta toplamaktadır: (1) Emeklilik durumuna ve azalan gelire uyum, (2) Ölen eş ile meydana gelen duruma uyum, (3) Kendi yaşıtları ile yakınlık kurma, (4) Azalan fiziksel güç ve çabuk bozulan sağlık durumuna uyum, (5) Toplumsal ve vatandaşlık görevlerini yerine getirme, (6) Doyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturma.

Yaşlılıkta yaşanan tükenmişliğin kronik yorgunluk, güçsüzlük, uyuşukluk, hastalıklara karşı daha hassas olma, sık baş ağrıları, bulantı, kas krampları, bel ağrısı, uyku bozuklukları gibi fiziksel; duygusal yönden bittiğini hissetme, öfke patlamaları, sürekli kızgınlık, yalnızlık, çökkün duygu durumu, anksiyete, huzursuzluk, kendini değersiz hissetme, eleştirilere karşı tahammülsüzlük, boşluk ve anlamsızlık hissi, umutsuzluk ve çaresizlik duyguları gibi psikolojik; insanlara karşı duyarsızlık ve saldırganca davranışlar ve hareketsizlik gibi davranışsal; insanlardan uzaklaşma ve yakın ilişkilerden kaçınma gibi sosyal belirtileri vardır.

Tükenmişliğin uyarıcı niteliğindeki ilk belirtileri şunlardır: Kendini devamlı yorgun, bezgin, fizik olarak güçsüz hissetmek, Zorlanmaya neden olana karşı öfke duymak, Zorlanmayla başa çıkmalarda kendi kendini devamlı eleştirmek, Alaycı, negatif ve tedirgin olmak, Küçük bir şey karşısında hemen alevlenmek, Devamlı baş ağrıları ve sindirim, bağırsak sistemi bozuklukları yaşamak, Kilo kaybetmek veya kilo almak, Süreli uyku hâlinde veya depresif olmak, Nefesi kesilme-nefessiz kalma hissi yaşamak, Her şeyden şüphe eder olmak, Çaresizlik duygusu yaşamak, Risk almada artış.

Tükenmişlik sendromu, depresyon, anksiyete (kaygı) bozuklukları gibi durumlarda ortaya çıkabilen bulgularla karışabilecek bir özellik taşımaktadır. Depresyon: En az iki hafta devam eden, daha önceleri zevk veren şeylere karşı ilgi kaybı, isteksizlik, umutsuzluk ve çökkün bir ruh hâlinin olmasıdır.