YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM - Deneme Sınavı - 14

Demans, kronik ve genellikle ilerleyici olarak bellek ve zihinsel kapasitenin azalması ile bilişsel işlevlerden en az ikisinde bozukluğun olması durumudur (Akyar, 2011). Diğer bir deyişle, demans birçok nörofizyolojik bozuklukla ilişkili olarak ortaya çıkabilen bir zihinsel problem durumudur. Demans temel bilişsel süreçlerin/işlevlerin bozulması durumudur. Demansa sahip olan yaşlı yetişkinler özellikle yakın çevresindeki insanları tanıma ve kendilerine bakma becerilerini kısa sürede kaybederler.

Bilişsel işlevler/süreçlere daha fazla katılmanın Alzheimer rahatsızlığına yakalanma riskini azalttığına dair araştırma bulguları da söz konusudur. Özellikle kitap okumanın bilişsel işlevlerde meydana gelen olumsuz değişimlere karşı önemli bir tampon görevi gördüğü bilinmektedir. Benzer şekilde bilişsel ve sosyal etkinliklere katılmanın bellek kaybını önemli derecede geciktirdiğini görülmektedir. Bunun yanı sıra Park ve Retuer-Lorenz, (2010) bilişsel işlevlerde/süreçlerde kayıp yaşayan yaşlı yetişkinlerin kayıp yaşadıkları alanla ilgili olarak eğitim almalarının bu becerilerde ilerleme kayıt ettiklerini ifade etmişlerdir (akt. Santrock, 2012). Bilişsel işlevlerin/ süreçlerin desteklenmesinde bölünmüş dikkat gerektiren bilgisayar oyunları gibi bilişsel etkinliklerin bilişsel işlevleri geliştirdikleri görülmektedir.

Alzheimer hastalığı, demansın bir türüdür ve bellekte, muhakeme yeteneğinde, dilde ve fiziksel işlevlerde giderek artan bir şekilde kendini gösteren, geri dönüşü olmayan bir beyin rahatsızlığıdır (Santrock, 2012). Alzheimer hastalığı özellikle bellekle ilişkili beyin kimyasını olumsuz etkilemekte aynı zamanda beyin erimekte ve kaybolmaktadır (Santrock, 2012). Hastalığın nedenleri tam olarak bilinmese de yaş, genetik yatkınlık, yaşam biçimi ve çevresel bazı etkilerin önemli değişkenler olduğu düşünülmektedir.

Çalışmak bireyler için düzenli bir gelir kadar toplumsal statü, kimlik, yaşam doyumu, gibi daha karmaşık anlamlara da sahip olduğunu işaret etmektedir (Baumeister, 1991). Bir başka ifade ile çalışma, gelişimin tüm boyutlarında bireyleri etkileyen bir yaşantıdır. Doğru cevap E'dir.

Fromm’a (1982) göre çalışma yaşamı kimi zaman bireylerin yabancılık duygusu geliştirmelerine neden olmaktadır. Fromm çağdaş insanın, yoğun iş temposu ve iş piyasalarının başarı kriterleri çerçevesinde kendisini dışardan bir gücün kontrolüne kaptırmış gibi algıladığını ileri sürmektedir. Doğru cevap B'dir.

Çalışma yaşamının her alanında yaşlı bireyleri gördüğümüzü söylemek zordur. Çünkü ülkemizde 55-65 yaş arası dönemde bireyler genellikle emekli olmayı tercih etmektedirler. Doğru cevap B'dir.

Çin’de çalışma yaşamında bilim insanlarından daha fazla yararlanmaya yönelik uygulamalar bulunmaktadır. Buna göre Çin’de, profesör ünvanına sahip ve alanında yeni bilimsel katkılar getiren bilim insanlarının, sağlık durumları elverdiği ölçüde, 70 yaşından sonra da çalışmaları teşvik edilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Akademisyenler 60 yaşını doldurduklarında emekli olabilmekte ancak isterlerse 67 yaşına kadar çalışabilmektedir.

Emeklilik dönemine uyumu etkileyen biyolojik faktörler, sosyokültürel faktörler, psikolojik faktörler ve ekonomik faktörler bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Emeklilik dönemine uyum, bireyin kişilik özellikleri, başa çıkma stratejileri, sağlık durumu, gelir düzeyi ve sosyal politikalar gibi çeşitli faktörlerle yakından ilişkilidir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de halkla ilişkiler mesleğinin kurucuları arasında yer alan Betül Mardin, üretme ihtiyacı ve deneyimlerini paylaşma isteği yüksek olan yaşlılara iyi bir örnek teşkil etmektedir. 1926 doğumlu Betül Mardin günümüzde hâlâ çeşitli üniversitelerde halkla ilişkiler dersleri yürütmekte, çok sayıda kurum ve kuruluşta halkla ilişkiler eğitimi gerçekleştirmektedir.

Emeklilik yaşlılık dönemindeki değişikliklere bağlı çeşitli zorlukları içerse de bu dönemin önemli psikolojik getiriler sağlayan örtük işlevleri de bulunmaktadır. Bu işlevlerin en önemlisi de emekliliğin bireylere istedikleri gibi yapılandırabilecekleri uzun ve geniş bir boş zaman sağlamasıdır. Bir başka ifade ile emeklilik dönemi bireylere çalışma yaşamında iş yoğunluğu nedeniyle yapamadıkları etkinlikleri gerçekleştirme fırsatı sunmaktadır. Buna bağlı olarak kimi bireyler, emeklilik yıllarını spor yapmak, hobilerle uğraşmak, eş, dost, komşu ziyaretlerine daha fazla vakit ayırmak, torunlara bakmak gibi keyif aldıkları etkinliklerle doldurmaktadırlar. Emeklilik yıllarını ilgi alanlarında ve sosyal ilişkilerinde yeni roller edinerek dolduran bireyler emekliliğin içerdiği boş zamanı anlamlı ve doyumlu bir şekilde yönetmeyi başaran kimselerdir. Doğru cevap A'dır.

Bilişsel mekaniklerin temel bileşenleri; (a) duyusal girdiler, (b) görsel ve motor bellek, (c) karşılaştırma, (d) ayırt etme ve (e) sınıflandırmadır. Bilişin bu bileşenlerinin en temel gücü hız ve doğruluktan gelir. Hız ve doğruluğun verimliliği ise yaş ile azalma eğilimindedir. Bilişsel pragmatikler ise kültür ve özelde de eğitim bağımlıdır. Bu nedenle bilişsel pragmatikler yaşlanma devam etse de gelişmeye devam eder. Yaşlanan birey içinde bulunduğu dünya ve çevre ile etkileşimini kesmez, değişime, öğrenmeye ve heyecan duymaya devam ederse bilişsel pragmatiklerin gelişimsel süreci devam eder. Okuma ve yazma becerileri, dil ve dilin kavranması, eğitimsel beceriler, profesyonel beceriler, problemlerin ve yaşamın üstesinden gelmemize yardımcı olan benlik ve yaşam becerileri bilişsel pragmatiklerin temel bileşenlerini oluşturmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bölünmüş dikkat, aynı zaman­da birden fazla etkinliğe konsantre olabilmek olarak tanımlanabilir. Bölünmüş dikkat gösterilmesi gereken etkinliklerin zorluk düzeyi ile­ri yaştaki yetişkinler ile genç yetişkinler arasındaki farkın düzeyinde belirleyicidir. Diğer bir deyişle ileri yaştaki yetişkinler kolay olan iki etkinliğe bölünmüş dikkat göstermede zorlanmaz iken zor olan iki et­kinliğe bölünmüş dikkat göstermede genç yetişkinlere göre daha başarısız oldukları gözlemlenmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Emine teyzenin marketten alacaklarını unutması açık bellek işlevinin azalmasına, torunundan öğrendiği sanal alışveriş fikrini bilgi kaynağının torunu olduğunu unutup torununa yeni bir bilgi olarak sunması kaynak belleğindeki zayıflamaya işarettir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Depresyon, demans, çoklu damar yetmezliğine bağlı demans (inme), Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ya yaşlanma ile görülme sıklığı artan hastalıklardandır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Spor, sağlıklı bir diyet, kilo kontrolü, sosyal ve zihinsel etkinlikler ile geçirilen yoğun bir yaşamın Alzheimer hastalığına yakalanma riskini azalttığı bilinmektedir. Aynı zamanda sigara içmek, aşırı kilolu olmak, yüksek kolesterol ve yağ oranlarının Alzheimer riskini arttırdığı ifade edilmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kaslarda istemsiz titreme, hareketlerin yavaşlaması ve kısmi yüz felçleri ile kendini gösteren Parkinson hastalığı nörofizyolojik bir bozukluktur. Doğru cevap A seçeneğidir.

İleri yaştaki yetişkinlerin anlamsal bellek konusunda yaşadıkları sıkıntıyı en iyi açıklayan durum “dilimin ucunda ama” tepkisidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Biliş, insan beyninin düşünme, anlama, konuşma, yorumlama, hesaplama, tasarlama, planlama, problem çözme, bellek, algılama, muhakeme vb. gibi yüksek zihinsel işlevleri için kullanılan ortak, genel addır. Doğru cevap C seçeneğidir.