YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 16

Yaşlıda bu kadar yüksek oranda hipertansiyon gelişme nedenleri arasında; • sodyum duyarlılığının artması, • damar duvarında sertleşme oranının artması, • damar tabakalarının fonksiyon yeteneğinin azalması, • kanın daha yoğun hale gelmesi, • dolaşımın bozulması, • kalpteki yapısal değişiklikler gibi nedenler yer almaktadır

Hipertansif yaşlı bireyde daha çok ev ve bakımevi gibi ortamlarda dikkat edilmesi gereken bakım ilkeleri aşağıda belirtilmiştir. • Düzenli aralıklarla (sağlık profesyoneli tarafından belirtilen sıklıkta) yaşlı bireyin kan basıncı izlemi uygun tekniklerle yapılmalı ve kaydedilmelidir. • Düzenli aralıklarla (sağlık profesyoneli tarafından belirtilen sıklıkta) yaşlı bireyin sağlık kuruluşuna başvurması ve sağlık kontrollerini (göz, böbrek vb muayeneleri) hipertansiyon açısından yaptırması sağlanmalıdır. • Yaşlı bireyde ev izlemlerinde kan basıncı değerlerinin 140 mm Hg ve 80 mm Hg ve üzerinde olduğunda sağlık profesyonellerine bildirilmelidir. • Yalnız yaşayan yaşlıların anti hipertansif ilaçlarını doktor tarafından önerildiği şekilde ve dozda kullanması sağlanmalıdır. • Antihipertansif ilaç kullanan bireyin ilaç yan etkilerine karşı uyanık olunmalıdır. Hipotansiyon (kan basıncının normal değerin altına inmesi) gelişme durumunda göz kararması ve baş dönmesi görülebilir.

Arter kan basıncının evde izlenmesinin nedenleri aşağıda verilmiştir. a. “Beyaz önlük” hipertansiyonundan ayırt edilmesi b. Kan basıncı yükselmelerinde ve sınırda hipertansiyonda günlük kan basıncı değerlerinin belirlenmesi c. Antihipertansif ilaçların etkinliğinin değerlendirilmesi d. Hastanın tedavi planına uyumunun sağlanması e. Maliyetin azaltılması

Bireyin düşmesini önleyici tedbirler alınmış olmalıdır. Bunlar arasında; bireyin ihtiyacı olan temel eşyaların yakınına yerleştirilmesi, bireyin terlik yerine ayağından çıkmayan özellikte sandalet benzeri ayakkabı kullanması, kıyafetlerine yürürken takılmayacak aydınlatmanın yeterli olması, zeminde paspas ya da küçük benzeri örtülerin olmaması, yerlerin kaygan olmaması ve eşik yükseltilerinin varsa kaldırılması, banyo ve koridorlarda tutamakların olması ve gerekiyorsa yürüteç, baston gibi destekleyici cihazların kullanılması yer almaktadır.

Ülkemizde 65 yaş ve üzeri nüfusun yıllara göre oranlarına bakıldığında sırasıyla 1990, 2000 ve 2008 oranları 4.3, 5.7 ve 6.83 olup, bu oran 2014 yılında %8’e yükselmiştir.

Yaşlanmayla birlikte üriner sistemde gelişen fizyolojik değişiklikler aşağıda belirtilmiştir;

Üriner inkontinans, miktarı ne olursa olsun her türlü istemsiz idrar kaçırma olarak tanımlanmıştır. Yaşlılarda daha sık karşılaşılan bir problem gibi gö­rünse de bu patoloji yaşlanmanın doğal bir sonucu olmayıp her yaşta patolojik bir durumdur.

Yaşlanma ile birlikte üriner sistemde ortaya çıkan anatomik ve fizyolojik değişikliklerle birlikte komorbiditele­rin, fonksiyonel ve kognitif bozuklukların varlığı ve kullanılan ilaçlar Üİ gelişmesini kolaylaştırmaktadır.

Üİ, kadınlarda 80 yaşına kadar erkeklerden 1,3-2 kat daha sık görülürken, 80 yaşından sonra her iki cinsiyette benzer oranlarda görülmektedir.

Üİ, multifaktoriyel etiyolojilere sahip, yaşlılarda kompleks semptomlarla ortaya çıkabilen ve tedavi edilebilmesi için multidisipliner yaklaşıma gerek duyulan geriatrik bir sendromdur.

Üİ, hastada hij­yen kaybı, komşu bölgede selülit ve bası yarası ge­lişimi, idrar yolu enfeksiyonu, uyku bozuklukları, seksuel disfonksiyon, depresyon, sosyal izolasyon, kendine güven ve saygı yitimi, kırık ile sonuçlana­cak düşme riskinde artış, yaşam kalitesinin düşmesi ve bakım evine yerleştirilme riskinde artışa neden olması açısından yaşlılar için önemli bir sorundur.

Üriner İnkontinansın Belirti ve Bulguları

En sık görülen geçici Üİ nedenleri, İngilizce kelimelerin baş harflerinin oluşturduğu DIAPPERS akrostişi kullanılarak kolayca hatırlanabilir.

Fonksiyonel İnkontinans: Mesane fonk­siyonel ve yapısal olarak normal olmakla birlikte; demans, depresyon ve deliryum gibi kognitif ve psikolojik problemleri olan kişilerin kontinans yeteneğini organize ede­memesinden ya da ortopedik problemler nedeni ile hareket yeteneği kısıtlanmış ki­şilerin zamanında tuvalete gitme becerileri­nin azalmasından kaynaklanmaktadır.

Stres İnkontinans: Pelvik taban kaslarının gevşemesi sonucu abdominal basıncın üret­ral sfinkter kapanma basıncını aştığı; öksür­me, gülme ve hapşırma gibi aktivitelerden sonra küçük hacimli idrar kaçışı olmasıdır. Genitoüriner atrofi veya prolapsus, travma, operasyon, obezite ve çok doğum yapmış olmak stres inkontinans gelişimi için birer risk faktörüdür.

Taşma İnkontinansı: Bozulmuş mesane duvar kontraksiyonu ya da sfinkterin gev­şeme kusurundan dolayı artan mesane vo­lumunun ve intravezikal basıncın; mekanik baskı yaratarak sürekli bir idrar kaçışına neden olmasıdır. Prostat hipertrofisi, üret­ral striktur, genitoüriner organ prolapsusu, antimuskarinik ilaçlar, nöropati ve spinal kord yaralanması bu tip inkontinansa ne­den olabilmektedir.

Miks İnkontinans: Stres tipi ve sıkışma tipi inkontinansın bir arada olduğu inkon­tinans tipidir. Kadınların yarısından fazla­sında miks tip inkontinans görülürken, er­keklerde sıkışma tipi inkontinans daha sık görülmektedir.

Organizmaya alınan bir ilacın belli bir zaman içinde; ilacın etkisinin veya etkinliğinin şekli, gücü ve süresini inceleyen bilim dalına farmakodinamik denir

İlaç kullanmada isteksizlik söz konusu ise yaşlı bireyin ilacı kullanmama ya da doğru kullanmama nedeni sorgulanmalıdır.

Yaş ile birlikte vücutta su ve protein oranının azalması, karaciğer ve bağırsak sisteminde görülen değişiklikler, besin-ilaç etkileşimi ve vücutta görülen değişimler sonucu ilacın yarılanma süresinin uzaması ilacın toksik etkilerinde artışa neden olabilmektedir. Ancak kardiyovasküler sistemde görülen değişiklikler bu durumun bir nedeni değil sonucudur.

Ağız ve diş yapısında değişiklikler, diş sayısında azalma, tükrük salgısında değişiklikler, gerek nörolojik gerekse gastrolojik hastalıklara bağlı yutmada değişiklikler, metabolizmanın ve peristaltik hareketlerin yavaşlaması, sindirim enzim ve salgılarının azalması, mide hareketlerinde değişiklikler, mide boşalma hızında azalma, mide kan akımında azalma, mide bağırsak motilitesinde azalma, doku perfüzyonunda azalma, yağ dokusunda artma, vilüslerin yapısındaki değişiklikler yaşlanma ile birlikte gastrointestinal sistemde değişikliklerdendir.

Yaşlılarda çoklu ilaç kullanımı nedenleri arasında;
• Yaşlı bireyin birden fazla kronik hastalığının olması
• Yaşlı bireyin reçetesiz ilaç kullanımları (yarıdan fazla ağrı kesici,
barsak düzenleyici ve vitaminler),
• Yaşlı bireyin farklı hekimlerden farklı reçeteler alması,
• Reçetelere çok sayıda ilaç yazılması,
• Yaşlıların fazla ilaç beklentileri,
• Yaşlılarda tanıdan daha çok semptoma yönelik olarak ilaç kullanılması,
• Eski ilacın yeterince kullanılmadan yeni ilaca başlanması,
• Reçetesiz ilaç satılmasının yaygınlığı sayılabilir.

Polifarmasi genel olarak çoklu ilaç kullanımı şeklinde tanımlanmaktadır.

Erişkin bireylerde hipertansiyon sistolik kan basıncının 140 mmHg’ dan ve/veya diyastolik kan basıncının 90 mmHg’ dan yüksekliği olarak tanımlanmaktadır