YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 13

SEREBROVASKÜLER HASTALIK: SVH tüm dünyada ölüm nedenleri arasında ön
sırada yer almaktadır. Dünyada ikinci sırada ölüm nedeni olarak bildirilen SVH, Türkiye’de de dolaşım sistemi hastalıklarına bağlı ölüm nedenleri arasında %24.7’lik yüzde ile kalp hastalıklarından sonra ikinci sırada yer almaktadır.

Beynin bir bölgesine kan sağlayan arterin (atardamarın) daralması veya tıkanması sonucu o bölgeye kan gitmemesi nedeniyle gelişen patolojik duruma
iskemik SVH denir. Tüm SVH’lerin yaklaşık %80- 85’i iskemiye bağlıdır. İskemik SVH’da iki ana neden söz konusudur; a. Tromboz b. Emboli
a. Tromboz: Tromboz serebral iskeminin en yaygın tipidir. Serebral infarktlar (damar tıkanıklığı) çoğu kez aterosklerotik bir damarın tıkanması sonucu ortaya
çıkmış olup buna tromboz denir. Tıkanma serebral damarların servikal veya intrakranial bölümünde olabilmektedir. Burada beyin kan akımında yavaşlama, damar yapısında değişiklikler, pıhtılaşma bozuklukları ile hiperlipidemi (kan kolesterol seviyesinin artması) vb. risk faktörleri artırıcı rol oynamaktadır.

Hemorajik SVH: Kanama nedenleri arasında hipertansiyon (yüksek tansiyon), anevrizma (damarlarda yırtılma), diabet ve travmalar sayılabilmektedir. Literatürde yetişkinlerde görülen hemorojik SVH türünün en önemli nedeninin hipertansiyon olduğu bilinmektedir.

SVH Risk Faktörleri: SVH’ın %80’i önlenebilir nedenlerle gelişmektedir. SVH risk faktörleri değiştirilebilir ya da değiştirilemez risk faktörleri olarak sınflandırılır. Değşitirilemeyen Risk Faktörleri: Yaş, cinsiyet, ırk, aile öyküsü/genetik, ailede SVH ya da geçici iskemik atak öyküsü

SVH İyilesme Süreci: En fazla iyileşme SVH sonrası ilk 3-6 ayda görülür ve zamanla azalır. Bu nedenle SVH sonrası yapılan rehabilitasyon ve bakım önemlidir. Bu durum 6 ay sonrası iyileşme olmadığını göstermez, ancak ilk 6 aydaki kadar hızlı iyileşme olmaz.

SVH Korunma: Tüm kronik hastalıklarda oldugu gibi SVH’da korunma üç basamaklıdır. I.koruma hastalığın ortaya çıkmasının önlenmesi, II. Koruma hastalığın uygun şekilde tedavisi, III. Koruma rehabilitasyonu içerir.
II. Koruma: Kan basıncı, kan sekeri (diyabet hastaları için), LDL kontrolü, sigara ve alkol içmeme, hareketi artırma, ilaçları uygun şekilde kullanma gibi davranışsal faktörleri içerir.

Bilinç Düzeyleri;
1. Bilinçli olma; uyanık ve farkında olma
2. Letarji: Uyarılarak uyanma, uykulu hal ve farkında olma
3. Stupor: Tekrarlayan ağrılı uyarılarla uyanma ve farkında olma durumu baskılanmış
4. Vejetatif (bitkisel hayat): Uyanık fakat farkında değil
5. Koma: hem uyanık hem de farkında değil.

Kontraktür SVH sonrası en ağrılı komplikasyonlardandır. Kontraktür kasları ve eklemleri destekleyen dokuların fibrozisi ve kısalması sonucu olusan, pasif gerilmeye karşı yüksek direnç gösterme ve sabit kalma durumudur. Bu nedenle hastalarda hareket zorluğu gelişebilir.

Duyusal Sorunlar: Apraksi önceden öğrenilmiş motor becerileri komutla ya da taklit yoluyla yapma becerisinin eksikliği olarak tanımlanır. Sağ beyin küresindeki
inmeden sonra olur. Anlama ya da paralizi ile ilgili olmaksızın motor hareket ya da becerileri planlama ya da uygulamada görülen sorundur.

Konstipasyon: SVH sonrası konstipasyonun tedavisi üriner inkontinans tedavisinden daha kolaydır. Probleme bağlı olarak dışkının yumuşatılması ve uyarımın artırılması için hacminin artırılması gerekebilir.
Buna yönelik bakım konuları;
• Yeterli sıvı ve lif alımını artırmak (yeşil sebze ve meyve tüketimi)
• Posalı gıda alımını artırmak (kuru fasülye, nohut, mercimek)
• Egzersiz ve aktiviteyi artırmak
• Düzenli dışkılama alışkanlığı (her gün aynı saatte, örneğin kahvaltı sonrası dışkılama alışkanlığı)
• Sabahları aç karnına ılık su tüketimi, kayısı ve erik kompostosu gibi yiyecekler yardımcı olabilir.

Düşmeye Neden Olan Hastalıklar: Serebrovasküler olay, parkinson, kol ve bacak sinirlerini tutan nöropatiler, demans, deliryum ve nöbetler yaslılarda sık görülen ve düşmeye neden olan sinir sistemi hastalıklarıdır. Çoğunlukla düşme; senkop , serebrovaskülerhastalık veya bir nöbet sonrası ortaya çıkmaktadır. Kalpkrizi, postural hipotansiyon ve ritimbozukluğu yaşlılarda düsmeye neden olankalp ve damar hastalıklardandır.
I

HİPERTANSIF YAŞLIDA BAKIM İLKELERİ:
Yaşlı bireylerin (65 yaş üstü) yaklaşık yarısının hipertansif olduğu yapılan bazı çalısmalarla tespit edilmiştir. Yaşlıda bu kadar yüksek oranda hipertansiyon gelişme nedenleri arasında;
• sodyum duyarlılığının artması,
• damar duvarında sertleşme oranının artması,
• damar tabakalarının fonksiyon yeteneğinin azalması,
• kanın daha yoğun hale gelmesi,
• dolaşımın bozulması,
• kalpteki yapısal değişiklikler

Hipertansiyondan Korunma: Hipertansiyondan korunma tedavi ve bakım kadar önem taşımaktadır. Korunma için, sağlıklı yaşam tarzı benimsenmelidir. Kilonun kontrol altında tutulması, egzersiz, düzenli ve dengeli beslenme, alkol ve sigaranın sınırlandırılması ve stres yönetimi kontrolde önemli girişimlerdendir.

Diyabet Belirtileri: Sık idrara çıkmak, çok su içmek, çok fazla yemek, kilo kaybı, sık enfeksiyonlar, bitkinlik/yorgunluk, kuru deri ve bulantı/kusmadır.

İnsüline Bagımlı Olmayan Diyabet(Tip 2 DM): İnsülin hormonu miktarı azsa veya dokularda insüline karşı direnç varsa, bu diyabete de Tip 2 diyabet denir. Diyabet hastalığının gelişmesinde hem genetik hem çevresel faktörler rol oynamaktadır. Ancak tip 2 diyabetin en önemli risk faktörleri fazla kilo ve hareketsiz yaşam tarzıdır. Dolayısıyla son yıllarda obezitenin (şişmanlık) giderek yaygınlasması diyabet oranlarındaki artıs ile doğrudan ilişkilidir. En sık görülen diyabet tipi Tip 2 diyabettir.

Insüline Bagımlı Olmayan Diyabet (Tip 2 DM): Genellikle 35 yaşından sonra görülür. Tip 2 diyabetli hastalar diyet, egzersiz ve ağızdan alınan ilaçlarla tedavi edilebilir.

Gestasyonel Diyabet:  Gebelikte ortaya çıkan ve doğumdan sonra düzelen diyabet tipidir. Ancak gestasyonel diyabetli kadınların yaşamlarının ileriki dönemlerinde tip 2 diyabet riski %30-50 oranındadır ve düzenli olarak takip edilmelidirler. Gebelik sonrası kişinin sağlıklı beslenmeye özen göstermesi, fiziksel aktivitesini arttırması diyabet riskini azaltabilir. Bu diyabet tipi bazen doğumu takiben kalıcı da olabilmektedir. Gestasyonel diyabet tanısı için gebelere
24-28.gebelik haftalarında şeker yükleme testi yapılmaktadır.

Yaşlı DM Hastalarında DM Kontrolünü Etkileyen Faktörler: Duyu değişiklikleri 
Gıda hazırlamada ve gıda emilimindeki değişiklikler 
Susama ve açlık hissinde değişiklikler
Böbrek ve karaciğer fonksiyonlarında değişiklikler
Diğer hastalıkların etkisi
Egzersiz ve hareket yeteneğinin azalması
İlaçlar
Nörolojik ve psikiyatrik sorunlar
Sosyal faktörler

Glukometre Nasıl Kullanılır? Glukometreyi kullanmaya başlamadan önce hasta ve ölçüm yapacak kişi ellerini yıkamalıdır. Eller yıkandıktan sonra ölçüm yapılacak parmak alkollü pamuk ile silinmelidir. Şeker ölçüm cihazına stribi takılır, damla işareti çıktıktan sonra parmak delinerek kan gelmesi beklenir. İlk kan silinir ve parmak sıkılarak ikinci kan emici bölgeye damlatılarak ölçüm yapılır

Hiperglisemi Belirtileri;
• Daha fazla susama
• Daha fazla acıkma
• Sık idrar çıkma ve gece idrara çıkma
• Uyku hali
• Yaraların geç iyileşmesi
• Deride kuruma