YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 26

SVH tüm dünyada ölüm nedenleri arasında ön sırada yer almaktadır. Dünyada ikinci sırada ölüm nedeni olarak bildirilen SVH, Türkiye’de de dolaşım sistemi hastalıklarına bağlı ölüm nedenleri arasında %24.7’lik yüzde ile kalp hastalıklarından sonra ikinci sırada yer almaktadır.

Emboli: İnme olgularının %30’undan emboli sorumludur. Emboli kalpten ya da
ekstrakraniyal karotis arterlerden beyine gelebilen pıhtılardır.

SVH Uyarıcı Belirtileri
Beş önemli uyarıcı belirtisi bulunmaktadır.
• Vücudun bir tarafında yüz, kol ve bacakta ani güçsüzlük ve zayıflık
• Baş dönmesi, denge ve koordinasyon kaybı
• Ani, şiddetli ve açıklanamayan baş ağrısı
• Ani konfüzyon (bilinç bulanıklığı) ve konuşma ve anlamada güçlük
• Bir ya da her iki gözde görmede bozulma
Beyinde oluşan hasarın yerine ve büyüklüğüne göre SVH’ın belirtiler değişmektedir. Beynin hangi alanını
tutulduysa, sorunlar vücudun o bölüm tarafından yönetilen kısımlarında görülmektedir.

SVH’a Bağlı Gelişebilecek
Komplikasyonlar
• Aspirasyon pnömonisi
• Derin ven trombozu ve akciğer embolisi
• Bası yarası
• Nöbetler
• Sinirlilik
• Enfeksiyonlar
• Düşmeler ve kazalar
• İdrar ve gaita problemleri
• Yutma güçlüğü ve yeterince beslenememe
• Hareket sorunları
• Konuşma sorunları

SVH sonrası hasta çeşitli bilinç düzeylerinde
olabilir. Hastada bilinç değerlendirmesi yapılarak
bilinçsiz hasta bakımı yapılması gerekir.
Bilinç Düzeyleri;
1. Bilinçli olma; uyanık ve farkında olma
2. Letarji: Uyarılarak uyanma, uykulu hal ve
farkında olma
3. Stupor: Tekrarlayan ağrılı uyarılarla uyanma
ve farkında olma durumu baskılanmış
4. Vejetatif (bitkisel hayat): Uyanık fakat farkında
değil
5. Koma: hem uyanık hem de farkında değil.

Paralizi hemipleji (vücudun bir tarafında görülen güç kaybı) ve hemiparezi (Vücudun bir tarafındaki kaslardaki görülen kuvvet kaybı) istemli hareketlerde motor kontrolün azalmasına neden olur. Bu nedenle hastalarda ciddi anlamda hareketlerde bozulma ve özbakım aktivitelerini gerçekleştirmede sorunlar gelişebilir. Eğer sakıncası yoksa hastaların ilk 24 saat içinde rehabilitasyon programına alınması önerilmektedir.

Apraksi önceden öğrenilmiş motor becerileri komutla ya da taklit yoluyla yapma becerisinin eksikliği olarak tanımlanır. Sağ beyin küresindeki inmeden sonra olur. Anlama ya da paralizi ile ilgili olmaksızın motor hareket ya da becerileri planlama
ya da uygulamada görülen sorundur. Bu durum hastanın daha isteksiz olmasına ve daha fazla bağımlı olmasına neden olabilir.

SVH sonrası konstipasyonun tedavisi üriner inkontinans tedavisinden daha kolaydır. Probleme bağlı olarak dışkının yumuşatılması ve uyarımın artırılması için hacminin artırılması gerekebilir. Buna yönelik bakım konuları;
• Yeterli sıvı ve lif alımını artırmak (yeşil sebze
ve meyve tüketimi)
• Posalı gıda alımını artırmak (kuru fasülye,
nohut, mercimek)
• Egzersiz ve aktiviteyi artırmak
• Düzenli dışkılama alışkanlığı (her gün aynı
saatte, örneğin kahvaltı sonrası dışkılama
alışkanlığı)
• Sabahları aç karnına ılık su tüketimi, kayısı
ve erik kompostosu gibi yiyecekler yardımcı
olabilir.

SVH sonrası gelişen motor güç kaybı, hareketsizlik, duyu kaybı, kas tonüsü kaybı, denge ve postür bozukluğu ve algılama bozukluğu, inkontinans gibi nedenlerle deri bakımı önem kazanmaktadır. Bu nedenle deri bütünlüğünün korunması ve bağımsızlığın üst düzeyde sürdürülmesi önemlidir ve hastanın durumuna göre deri bakımı yapılmalıdır.Hastanın nevresimi kuru ve gergin olmalı.
• Hastanın dışkı ve idrar tutmama nedeni ile nevresimlerinin ıslanması derinin ıslanmasına ve yumuşamasına yol açar böylelikle yatak yarası açılması kolaylaşır.
• Basıncı azalttığı ve dolaşımı hızlandırdığı için havalı yatak kullanılmalı.
• Kemik çıkıntıları ve basınç bölgelerine doktorun önerisine göre krem sürülmeli.
• Kemik çıkıntılarına masaj yapılmamalı,
• Pudra derideki gözenekleri kapatıp yara oluşmasına neden olur. Bu nedenle pudra kullanılmamalı.
• Yatağa bağımlı hastalara 2 saatte bir pozisyondeğişimi uygulanmalı.

İlaç uyumunu etkileyen faktörlerden biri duygusal nedenlerdir. Duygusal nedenler, İlaca/tedaviye yönelik önceden yaşanılan bir deneyimin uyumu etkilemesidir. Doğru cevap D'dir.

Yaşlı bireyin kendisinden kaynaklanan risk faktörleri;
• 75 yaş ve üzerinde olma
• Kadın olma
• Dul olma/yalnız yaşama
• Eğitim seviyesi/hiç eğitim almamış olma
• Sosyal güvencenin olmaması
• Ekonomik bağımlılık
• Çocuğunun/akrabasının evindeikametetme
• Dört ya da daha fazla kişi ile birlikte/geniş
ailede yaşama
• Hafif/orta bilişsel bozukluğu olma (Alzheimer vb. rahatsızlıklar)
• Kronik hastalığı bulunma/Fiziksel ve mental bozuklu

• Fiziksel engeli bulunma
• Günlük yaşam etkinliklerinde yetersiz
olma/başkalarına bağımlı olma
• Aile içi ilişkilerinin kötü olması

Huzur evinde barınma bu risk faktörlerinden biri değildir. Doğru cevap D'dir.

İstismar eden kişiden kaynaklanan risk faktörleri:
• Üstlendiği bakım rolünü benimsememesi
ve zorunlu yapması
• Bakım verdiği kişiyle zıt olması ve kırgın
roller üstlenmesi
• Kişilik problemleri (düşünce ve davranışlarını
kontrol edememe, benlik saygısını yitirme)
• Yaşanılan ev tipi
• Parasal ve tıbbi problemler
• Ekonomik olarak yaşlı bireye bağımlı olası
• Evlilik çatışması
• İşsizlik
• Madde bağımlısı olma
• Şiddet ve istismarı çözüm olarak algılaması
• Daha önceden kendisinin istismara maruz
kalması
• Aile içi dinamiklerinin bozulması

Evli olma bu risk faktörlerinden biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Ev dışında şiddet, aile öyküsünde yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgulardan biridir. Diğer şıklarda verilen durumlar ise sağlık öyküsünde yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgulardır. Doğru cevap B'dir.

Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Doğru cevap A'dır.

Psikolojik/duygusal istismar; yaşlı birey zorlayıcı taktiklere ya da tehdit eylemlerine maruz kaldıktan sonra yaşlının travma deneyimlemesi ile oluşur. Örnek olarak aşağılama veya utandırma, telefon, para ya da diğer kaynaklara erişimi kısıtlayan ya da yasaklayan kontrol edici davranışlar, sosyal izolasyon, saygısızlık, ihtiyaçların önemsizleştirilmesi ya da göz ardı edilmesi, mallarını tahrip etme ya da zarar verme gibi davranışlar verilebilir. Doğru cevap B'dir.

istismar ve ihmal yaşlıları inciten, yaralayan, psikososyal sorunlara yol açan önlenebilir bir sorundur. Doğru cevap B'dir.

Vital bulgularda yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgular; otonom yanıtlar (kan basıncında ve nabız hızında yükseklik, fazla terleme …) ve aşırı zayıf ya da aşırı kilolu olmadır. Diğer şıklarda verilen bulgular ise sağlık öyküsünde yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgulardır. Doğru cevap A'dır.

Yaşlının bedensel ihtiyaç duyduğu beslenme, giyinme, kişisel hijyen, ısınma, ekonomik kaynak gibi gereksinimlerinin karşılanmaması, yaşlının bedensel ve ruhsal sağlık gereksinimlerini sağlamada yetersizlik (bu yaşlının tedaviyi reddettiği durumları içermez), ilgi eksikliği, iletişim kurmaktan kaçınılması, yaşlıyı sağlık ve güvenlik zararlarından korumada yetersizlik gibi durumları içerir ancak bunlarla da sınırlandırılamaz. Doğru cevap A'dır.

Genel görünüşteyaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgular şöyledir:
• Korkulu/endişeli/hiper ya da hipoaktif
• Kötü hijyen ve uygunsuz ve yetersiz giyinme
• Kötü beslenme/stres ve yorgunluk bulguları
• Yaklaşıldığı ya da dokunulduğunda irkilme
• Uygunsuz ve anksiyeteli beden dili

Doğru cevap E'dir.