YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 13

İnme Sonrası Bakım ve Rehabilitasyon Elemanlarının Depresyon Konusunda Dikkat Etmesi Gereken Noktalar:

İnme sonrası ortaya çıkan depresyon tedavi edilmediği takdirde, hayatta kalan kişi uzun süreli hastane yatışları ya da hastaneye sık ve tekrarlı yatışlarla karşı karşıya kalabilir. Depresyon ayrıca, fonksiyonel iyileşmenin seviyesini de sınırlayabilmekte ve yaşam mücadelesi veren bireyin sosyal entegrasyonunu tehlikeye atmaktadır.

İnme sonrası depresyonu olan bir bireyle iletişim kurarken sabırlı, saygılı, destekçi ve anlayışlı davranmalı, konuşurken göz teması korunmalı ve cümleleri kesilmemelidir. Doğru cevap C'dir.

Hemipleji: “Hemi”; “yarım” ve “plegia”, “paralize veya felç” anlamına gelir.

Hemiparezi sonucuda denge kaybı, yürümede zorluk, nesneleri kavrama yeteneğinde bozulma, yorgunluk, koordinasyon eksikliği gibi problemler de ortaya çıkar.

Stres inkontinansı - öksürme, hapşırma veya gülme gibi durumlarda küçük miktarlarda idrar kaçırma gerçekleşir.

İnme sonrası meydana gelen ve çevreyle olan iletişim zorluklarına sebep olan duyu-algı problemleri şu şekilde sınıflandırılabilir:
1. Görme bozuklukları
2. Afazi (Söz yitimi): Dil-konuşma bozuklukluğu
3. Naglekt: Tek taraflı ihmal
4. Apraksi: Hareketleri planlama bozukluğunun yol açtığı beceriksizlik
5. Duyu bozuklukları
6. Depresyon, davranış ve duygulanım bozuklukları

Tek taraflı ihmal için bakım önerileri şunlardır:
• Sözlü ve fiziksel yönergeler

• Pozisyonlama

• İşaretler

Propriosepsiyon yetersizliği:uzaysal alan içerisinde vücudun nerede olduğunu bilme ve algılama hissidir.

İnme hastalarında görülebilecek bazı depresyon belirtileri şunlardır;
• enerji eksikliği,
• bir zamanlar keyifli bulduğu insanlara ya da
aktivitelere olan ilgisini kaybetme,
• görünür olmayan bir sebepten dolayı ağlama
ya da sinirlilik
• kendisini dünyadan soyutlamış şekilde hissetme,
hareketlerinde azalma
• suçluluk duygusu (başkalarına yük olmak
hissi olabilir) ya da ölme arzusu
• uyku bozuklukları (uykusuzluk veya aşırı
uyku)
• yeme düzeninde değişiklikler (çok fazla ya
da yetersiz yemek)
• kilo değişiklikleri
• mevcut bir tıbbi açıklaması olmayan, kaynağı
belirsiz vücut ağrılarına dair şikayetler

Sinir sistemi, santral (merkezi) sinir sistemi ve periferik (çevresel) sinir sistemi olmak üzere iki alt sistemi kapsar. Beyin ve omurilikten oluşan santral sinir sistemi organizmanın yönetim, denetim ve koordinasyonu ile ilgili bilgileri alan, birleştiren, üreten ve işleyen sistemdir. Doğru cevap B'dir.

Temporal lobun fonksiyonları şunlardır:
• İşitme
• Dil-konuşma (Konuşma seslerini ayırt etme)
• Müzik farkındalığı
• Bazı davranışsal yanıtların dışa vurumu (saldırganlık)
• Yüz tanıma
• Sosyal farkındalık
• Kısa-süreli bellek oluşturma
• Bellekten bilgi çağırma
• Seçici dikkat                                                                                        •Nesnelerin kategorizasyonu, nesne yerleştirme

Doğru cevap C'dir.

Yaşlanma sürecinde, sinir sistemini ilgilendiren hastalıklar için zemin hazırlayan en önemli faktör, beyin dokusunda biriken
zararlı maddelerdir. Hücre içinde ve hücreler arasında biriken zararlı maddeler, nöronların ve bağlantılarının kaybına neden olan bir süreç başlatmaktadır. Nöronların yapısının veya fonksiyonunun ilerleyici olarak bozulmasına ve nöron kaybına yol açan bu sürece “Nörodejenerasyon” denir. Doğru cevap A'dır.

Sinir sistemini oluşturan temel hücreler olan nöronlarda, yenilenmeyi sağlayan çoğalma yeteneği -bazı özel beyin alanları dışında- yoktur. Bu nedenle de nörodejenerasyona bağlı kayıplar yerine konulamaz. Yaşlanma sürecinde devam eden nöron kayıpları nedeniyle özellikle beyinde hacimce
ve ağırlıkça bir küçülme gerçekleşir. Atrofi olarak tanımlanan bu duruma paralel olarak beyin ağırlığı %10-15, sinir iletim hızı %10 kadar azalır ve bunun sonucunda fonksiyonlar da gittikçe yavaşlar. Yaşlanmayla birlikte, beyin damar sisteminde de kan akımının azalmasına neden olan değişiklikler görülür. Kan akımının azalması, nöronların yaşaması ve çalışması için şart olan oksijen ve enerjinin de azalmasına yol açar. Doğru cevap D'dir.

Yaşlı bireylerde kas-iskelet fonksiyonları ve hareket performansında azalmaya neden olan sensorimotor değişiklikler şöyle sıralanabilir:
• Kas gücünde (Kavrama gücünde) azalma
• Kas koordinasyonunda azalma,
• Kemik yoğunluğunda azalma
• Eklemlerde bozulma
• Duyusal geri bildirimde bozulma,
• Hareketlerin amaç ve hedeflerinde değişme,
• İşitme azalması ve konuşulanı anlamada zorluk,
• Görme azalması, görsel geri bildirimin yavaşlaması.

Doğru cevap E'dir.

Görsel algı becerileri, özellikle nesnelerin mekânsal ilişkilerini anlama ve navigasyon yeteneği, ileri yaşlarda belirgin düşüş göstermektedir. Bu
yetersizlik, yürüme sırasında bir engelin ne kadar uzakta olduğunu tahmin etmeyi, diğer eşyalar arasında bulunan bir nesneyi bulmayı, kalabalık arasındaki tanıdıklarını ayırt etmeyi zorlaştırabilir. Alışveriş yapma, yürütücü/yönetici işlevler arasında yer alır. Doğru cevap D'dir.

Hipotoni, kol, bacak veya gövde kaslarında normal düzeydeki gerginliğin azalması, kas gevşekliği demektir. Doğru cevap E'dir.

İnme riskini artıran faktörler arasında en önemlisi hipertansiyon yani yüksek tansiyondur. Yaşlı bireyler tansiyonunu bilmeli ve her yıl kalp fonksiyonları ile birlikte kontrol ettirmelidir. Doğru cevap C'dir.

Alzheimer hastalığı klinik gidiş ve belirtiler çerçevesinde 3 evreye ayrılır:
1. Erken evre: Sözcük bulma zorluğu, unutkanlık, kişilik ve davranışlarda hafif değişikler, hesaplama zorlukları, eşyalarının yerini hatırlayamama, cevaplandığı hâlde kısa aralıklarla benzer soruları tekrarlama, hafif oryantasyon bozukluğu.
2. Orta evre: Bellek kaybında artış, ifade etmek istediği anlama uygun olmayan sözcükler kullanma, temizlik, giyinme gibi basit öz bakım becerilerinde bozulma, davranış ve kişilik değişikliklerinde artış, günün saatlerini, gece ve gündüzü karıştırma, geceleri artan huzursuzluk ve uykusuzluk, uzak akraba ve arkadaşları tanıma güçlüğü, iletişim zorluğu, amaçsız gezinmeler, halüsinasyon, ajitasyon.

3. İleri evre: Temizlik, beslenme gibi öz bakım alanlarında bağımlılık, yatağa bağımlılık, idrar kaçırma (inkontinans), anlama ve konuşmanın kaybı.

Doğru cevap B'dir.

Bu bağlamda, dünya nüfusunun %8,7’sini yaşlı nüfus oluşturmakta; en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ilk üç ülke %31,3 ile Monako, %27,3 ile Japonya ve %21,8 ile Almanya olarak sıralanmakta, Türkiye 167 ülke arasındaki bu sıralamada 66. sırada yer almaktadır. Yaşlı nüfustaki bu global artış doğrultusunda Türkiye’de 65 ve yukarı yaştaki nüfus 2013 yılında 5 milyon 891 bin 694 kişi iken son beş yılda %17 artarak 2017 yılında 6 milyon 895 bin 385 kişiye ulaşmıştır.
Bu orana göre cevap C seçeneğidir.

Sinir sistemi, santral (merkezi) sinir sistemi ve periferik (çevresel) sinir sistemi olmak üzere
iki alt sistemi kapsar. Beyin ve omurilikten oluşan santral sinir sistemi organizmanın yönetim,
denetim ve koordinasyonu ile ilgili bilgileri alan, birleştiren, üreten ve işleyen sistemdir. Santral sinir
sisteminin beyin ve omurilik dışında kalan tüm kısımları periferik sinir sistemini oluşturur. Periferik
sinir sistemi, tüm bedene kablo gibi dağılan ve esas olarak santral sinir sisteminin iç organlarla, kaslarla ve dış çevre ile bağlantısını sağlayan sistemdir. İç organlarla ilgili olan ve mide-barsak gibi iç organ  düz kaslarını, kalp kasını ve salgı bezlerini kontrol eden kısım, otonom sinir sistemi olarak adlandırılır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Sinir sisteminin fonksiyonları beyin yönetiminde çalışan büyük bir organizasyon çerçevesinde
gerçekleştirilir. Bu organizasyonun temel yapısal ve işlevsel hücresi ‘nöron’dur. Nöron gövdesi (Soma, cell body), tüm canlı hücrelerde bulunan çekirdek (Nucleus) ve işlevsel
elemanları içerir. Dendritler (Dendrite), gelen sinyalleri nöron gövdesine doğru taşıma görevi yapan, bazı nöronlarda sayıları onbinlere ulaşabilen, kısa uzantı/çıkıntılardır.
 Her nöronun bir adet aksonu bulunur. Akson (Axon), aksiyon potansiyeli denilen elektriksel uyarı sinyallerini hücre  gövdesinden çevreye doğru, diğer nöronlara, salgı bezlerine ya da kaslara ileten ve dendritlerden daha uzun olan hücre uzantısıdır. Miyelin adlı yağlı bir kılıfla
sarmalanmış olan akson üzerinde, belli aralıklarla Ranvier boğumları adı verilen, 1 mikron kadar
küçük ve miyelinsiz kısımlar bulunur. Tanıma göre cevap C seçeneğidir.