YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Beyin Sapı:
• Kalp hızı, solunum, beden ısısı gibi yaşamsal işlevlerin düzenlenmesi
• Denge
• Refleks göz hareketleri
• Yutma refleksi

Yaşlanma sürecinde, sinir sistemini ilgilendiren hastalıklar için zemin hazırlayan en önemli faktör, beyin dokusunda biriken zararlı maddelerdir. Hücre içinde ve hücreler arasında biriken zararlı maddeler, nöronların ve bağlantılarının kaybına neden olan bir süreç başlatmaktadır. Nöronların yapısının veya fonksiyonunun ilerleyici olarak bozulmasına ve nöron kaybına yol açan bu sürece “Nörodejenerasyon” denir.

Görsel algı becerileri, özellikle nesnelerin mekânsal ilişkilerini anlama ve navigasyon yeteneği, ileri yaşlarda belirgin düşüş göstermektedir. Bu yetersizlik, yürüme sırasında bir engelin ne kadar uzakta olduğunu tahmin etmeyi, diğer eşyalar arasında bulunan bir nesneyi bulmayı, kalabalık arasındaki tanıdıklarını ayırt etmeyi zorlaştırabilir.

Tremor, genellikle eller, parmaklar, baş, çene gibi beden bölümlerinde istemsiz olarak ortaya çıkan
titreme durumu demektir.

Hareket bozukluğuna yol açan hastalıklarda sıklıkla görülür. Yürümedeki dengesiz, savruk ve sağa sola yalpalama hâli olan ataksi, genellikle beyincikle ilgili (serebellar) bir bozukluktur.

Normal kan basıncı 120/80 mmHg (milimetre civa basıncı) civarındadır.

Hipertansiyondan söz edebilmek için sistolik kan basıncının (büyük tansiyon) 140 ve/ veya diyastolik kan basıncının ise (küçük tansiyon) 90 mmHg ve üzerinde seyretmesi gerekir.

Erken evre: Sözcük bulma zorluğu, unutkanlık, kişilik ve davranışlarda hafif değişikler, hesaplama zorlukları, eşyalarının yerini hatırlayamama, cevaplandığı hâlde kısa aralıklarla benzer soruları tekrarlama, hafif
oryantasyon bozukluğu. Diğer şıklarda yer alan belirtiler hastalığın ileri evresinde görülmektedir.

Yaşlılıkta, sadece Parkinson hastalığının değil, diğer nörolojik ve psikiyatrik hastalıkların bakım ve rehabilitasyonunda en temel ilke, “kişinin yerine yapmak” yerine “kişinin bağımsızlık ve yetkinliğini
destekleyici yardımlarda bulunmak”tır. Bu anlayışla gerçekleştirilecek bakım ve rehabilitasyon çalışmalarını yönlendiren önemli noktalar şöyle açıklanabilir:
• Klinik belirtilerdeki dalgalanmaların izlenmesi: Parkinson hastalığının özellikle ileri aşamalarında günlük, saatlik, hatta anlık değişiklikler gözlenebilir. Rahat hareket edebilen bir hasta birden adım
atmakta zorlanan, yürürken donakalan birine dönüşebilir. Hastanın klinik durumundaki dalgalanmaların hangi durumlarda ne zaman oluştuğuna, ne kadar sürdüğüne ve ilaç alım saatleri ile ilgisine
ilişkin gözlemler, günlük bakım planını oluşturmada yol gösterici olduğu gibi, tedaviyi düzenleyen hekime de önemli yardımlar sağlar.
• Yemek ve beslenmenin kolaylaştırılması: Titreme ve hareker güçlüğü nedeniyle zorlaşan yemek eylemini kolaylaştırmak üzere, kaymayı önleyen tabak altlığı, kolay kavranabilir çatal, kaşık, fincan gibi mutfak gereçlerinin kullanımı konusunda fizyoterapistlere danışılabilir.
• Uygun giysi seçimi: Büyük düğmeli ya da düğmesiz giyeceklerin seçilmesi, giyinipi soyunmayı kolaylaştırır. İnme ve Alzheimer hastalıklarında da benzer durum geçerlidir.
• Yürüyüş ve diğer hareketler sırasında rahatlığın ve güvenliğin desteklenmesi: Ev içinde veya rehabilitasyon alanlarında eşyalarının hareketler için engel oluşturmayacak şekilde düzenlenmesi ve
gerektiğinde hastanın tutunabileceği tutamaklar yerleştirilmesi, aktif ve güvenli hareket etmeye yardımcı olmada ve düşmeleri önlemede çok önemli noktalardır.
• Düzenli egzersiz yapılması: Parkinson hastalığında günlük egzersizlerin ve yürüyüşlerin düzenli olarak sürdürülmesi çok önemlidir. Müzik eşliğinde yapılan ritmik hareketler, yürüme bozukluğunun azaltılmasına ve hastanın
motivasyonuna önemli katkılar sağlayabilir.

dünya nüfusunun %8,7’sini yaşlı nüfus oluşturmakta

Yaş, nörolojik hastalıklar için önemli risk faktörlerinden biridir. Örneğin, inme geçirenlerin %70’i 65 yaşın üzerindedir.
İnme görülme sıklığı 55 yaşından sonraki her on yıl için 2 kat artmaktadır.

Akson boyunca iletilen elektriksel sinyallerin, başka bir hücreye (nöron veya kas) nörokimyasal moleküller aracılığı ile aktarıldığı
bağlantı noktası ‘sinaps’ olarak tanımlanır.

İnsan beyninde yaklaşık olarak 100 milyar civarında nöron bulunur.

Beyin Sapı:
• Kalp hızı, solunum, beden ısısı gibi yaşamsal işlevlerin düzenlenmesi
• Denge
• Refleks göz hareketleri
• Yutma refleksi
• Uyku-uyanıklık döngüleri ve bilinç
• Bilinç düzeyi Omurilikten gelen duyusal sinyallerin loblara iletilmesi
• Beyin loblarından gönderilen sinyallerin omuriliğe iletilmesi

sensorimotor değişiklikler şöyle sıralanabilir:
• Kas gücünde (Kavrama gücünde) azalma
• Kas koordinasyonunda azalma,
• Kemik yoğunluğunda azalma
• Eklemlerde bozulma
• Duyusal geri bildirimde bozulma,
• Hareketlerin amaç ve hedeflerinde değişme,
• İşitme azalması ve konuşulanı anlamada zorluk,
• Görme azalması, görsel geri bildirimin yavaşlaması.

Tıbbi iletişimlerde nörolojik belirti ve bozuklardan söz edilirken sıklıkla karşımıza çıkan parezi terimi
vücudun bir bölümünde kas kuvvetinin azalması, pleji ise kas kuvvetinin tam kaybı anlamına gelir.

Alzheimer hastalığı klinik gidiş ve belirtiler çerçevesinde 3 evreye ayrılır:

Tablo 1.1 Parkinson Hastalığında Görülen Belirtiler

Tablo 1.1 Parkinson Hastalığında Görülen Belirtiler

İç organlarla ilgili olan ve mide bağırsak gibi iç organ düz kaslarını, kalp kasını ve salgı bezlerini kontrol eden kısım, otonom sinir sistemi olarak adlandırılır.