YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Sembolik etkileşimcilik kolektif davranışa dayanır. Kuramı geliştiren Herbert Blumer'e göre sosyoloji de kolektif davranışı irdeler. Toplumsal dünya kolektif davranıştan ibarettir. Blumer'in kolektif davranış ve toplumsal hareketlere ilişkin analizi üç aşamayı vurgular; toplumsal huzursuzluk, temel kolektif davranışlar ve son olarak toplumsal hareketler. Doğru cevap D'dir.

Katmadeğer kuramına göre toplumsal sistemler içinde toplumsal hareketler sorunlara ya da gerilimlere bir karşılık olarak onları düzeltmek amacıyla ortaya çıkar. Bu kuram toplumsal hareketlerin oluşması için belirli koşulların gerekli olduğunu öne süren sosyolog Neil Smelser tarafından geliştirilmiştir. Smelser toplumsal hareketleri, diğer kolektif davranışlar gibi şekillendikleri toplumsal sistemler içinde açıklamaya çalışır. Doğru cevap B'dir.

Castells'in ağ kuramında toplumsal hareketler için birincil öncelik başarı ya da başarısızlık değildir, var olmaktır. Doğru cevap C'dir.

Politik süreçler kuramına göre toplumsal hareketlerin üç temel bileşeni vardır: İsyan bilinci, örgütsel güç ve politik fırsatlar. İsyan bilinci şu şekilde ifade edilebilir; toplumda bazı kişilerin sıkıntı ve şikâyetleri olur ve adaletsizlik algısına dayanan bu şikâyetler sisteme yöneliktir. Ortaklaşa bir adaletsizlik algısı ve bilinci oluştuğunda bu bireyler toplumsal hareket katılımcılarına dönüşürler. Hareketlere katılanlar hedeflerini rastlantısal seçmezler. Toplumsal hareketler politik sistemin öne çıkardığı şikâyetler ekseninde ortaya çıkar. Doğru cevap A'dır.

Kolektif davranışlar baskın grubun norm ve değerlerini zorlayan, çok sayıda kişinin katıldığı, gönüllü ve genellikle planlanmadan, doğaçlama biçiminde gerçekleştirilen eylemlerdir. Çevreci örgütler ya da sendikalar gibi yapılarda ve kurumlarda var olan organize davranıştan farklı olarak, belirlenmiş kural ya da prosedürlerin, otorite hiyerarşisinin söz konusu olmadığı davranışlardır.

Kolektif davranış biçimlerini şöyle sınıflandırabiliriz: Kalabalık (crowd), çeteler (mobs), ayaklanmalar (riots), panik, çılgınlık (fads), moda (fashions), kamu düşüncesi (public opinion) ve dedi-kodu.

Yoksunluk kuramları, bireylerin kendi durumlarını başka gruplarla, kendi geçmişleriyle ya da gelecekleriyle karşılaştırarak değerlendirmelerde bulunmaları ile ortaya çıkan gerilim ve kolektif davranışlar arasındaki ilişkiyi vurgular.

“Toplumsal Hareket’’ kavramsalını ilk olarak Lorenz Von Stein, siyasal mücadele bağlamında kullanmıştır.

Açıkça tanımlanmış bileşenlerle çatışmacı ilişkiler toplumsal hareketlerin kavramsallaştırılması ve tanımlanmasında ortak eylemlerin niteliğiyle ilgili bir özelliktir.

Toplumsal hareketlerin tarihsel olarak sadece Batı toplumlarındaki sosyoekonomik değişimlerle açıklanmaya çalışılması genel bir yaklaşım olarak gözlenmektedir. Gerçekte 20. yüzyıl öncesindeki küresel toplumsal hareketlere ilişkin dünya tarihi çalışmaları oldukça eksiktir ve bu durum küreselleşen kapitalizme karşı gelişmiş hareketlerin tam olarak çözümlenmesini zorlaştırmaktadır. Türkdoğan’a göre Osmanlı toplum yapısı sistemli bir biçimde toplumsal hareketler kapsamında incelenmemiştir. Örneğin Celali isyanları, toplumsal tabanını köylülerin oluşturduğu bir toplumsal hareket olarak değerlendirilebilir.

Fransız İhtilali Avrupa'da gerçekleşmiştir.

Toplumsal hareketler oldukça genel bir sınıflandırmayla ve daha çok amaçları bakımından dört grupta ele alınabilir. Bu gruplandırmaya göre başlıca toplumsal hareket türleri barış hareketleri, çevreci hareketler, işçi hareketleri ve ifade özgürlüğü-demokratik hareketlerdir.

Reform hareketleri: Taban örgütlenmesine dayalı çevre hareketleri gibi toplumsal yapının belirli bir boyutunu değiştirerek toplumu iyileştirmeyi hedefleyen hareketlerdir.

Toplumsal hareketler öz bilinçlidir, Bir analiz sunar, üyeleri ile ve dışarıdakilerle ilişkilerini tanımlar ve kolektif davranış için strateji belirler.

Toplumsal nitelikli hareketlerin, protestoların ve devrimlerin altında yatan temel eylem, mücadeleci/ kavgacı kolektif davranıştır.

-Toplumsal hareket, toplumda yeni bir hayattarzını, yeni bir modeli oluşturmak için ey- lemde bulunan kolektif davranış biçimidir.

- Toplumsal hareket, birbiriyle egemenlikilişkileri ve çatışma düzleminde karşı kar- şıya gelen, aynı kültürel yönelime sahip ve bu kültürün ortaya çıkardığı etkinliklerin toplumsal kontrolü için mücadele eden ak- törlerin kolektif hareketidir.

- Toplumsal hareket, belli bir dayanışmayıesas alan, bir çatışma özelliği taşıyan ve yer aldığı sistemin sınırlarını zorlayan kolektif davranış biçimidir.

Smelser’e göre kolektif davranış biçimleri ve il- gili oldukları sistem elementleri farklı açıdan de- ğerlendirilmektedir (Crossley, 2002:44);

• Değer yönelimli toplumsal hareketler - de- ğerler

• Norm yönelimli toplumsal hareketler -normlar

• Düşmanca taşkınlıklar - örgütlenme

• Çılgınlık ve panik - durum kolaylaştırıcılar

Kolektif davranış biçimlerinin ortaya çıkışı- nı açıklamaya yönelik farklı yaklaşımlar gelişti- rilmiştir. Aynı zamanda toplumsal hareketlerin açıklanmasında da kullanılan kolektif davranışları açıklamak üzere geliştirilen yaklaşımlar şöyle ifade edilebilir (Buechler, 2004: 48-50);

Kolektif hareketi açıklayan temel bir yak- laşım olarak gerginlik ve çöküş (strain and breakdown) dönemleri yaklaşımına göre, gerginlik ve çöküş dönemleri kolektif dav- ranış üretir. Bu tür davranışları sınırlandı- ran sosyal kontroller ve moral buyruklar za- yıflatıldığında ya da yok olduğunda kolektif davranışlar ortaya çıkar.

Yoksunluk kuramları, bireylerin kendi du- rumlarını başka gruplarla, kendi geçmiş- leriyle ya da gelecekleriyle karşılaştırarak değerlendirmelerde bulunmaları ile ortaya çıkan gerilim ve kolektif davranışlar arasın- daki ilişkiyi vurgular.

Kitle toplumu kuramı ise küçük toplum- sal grupların yok olmasıyla birlikte modern toplumun, soyutlanma, kişiliklerin kaybol- ması ve yabancılaşmanın egemen olması sonucunda kitle toplumuna dönüştüğünü savunur. Bu bağlamda özellikle soyutlanan ve yabancılaşan bireylerin sosyal güvenlik ve sığınma sağlayacak kolektif davranışla- rın cazibesine daha çok kapıldıkları öne sürülmektedir.

Kitle toplumu kuramı ise küçük toplum- sal grupların yok olmasıyla birlikte modern toplumun, soyutlanma, kişiliklerin kaybol- ması ve yabancılaşmanın egemen olması sonucunda kitle toplumuna dönüştüğünü savunur. Bu bağlamda özellikle soyutlanan ve yabancılaşan bireylerin sosyal güvenlik ve sığınma sağlayacak kolektif davranışla- rın cazibesine daha çok kapıldıkları öne sürülmektedir.

Toplumsal hareketlere yönelik ortak bir tanımın yapılması her ne kadar zor olsa da çeşitli toplumsal hareket örnekleri dikkate alınarak bir kavramsallaş- tırma yapılabilir. Toplumsal hareket örnekleri ara- sında şunlar sayılabilir (Crossley, 2002:1);

• Kadın hareketi ya da feminizm,

• İşçi hareketi ve ticaret birlikleri hareketleri,

• Faşist hareketler,

• Faşizm karşıtı, ırkçılık karşıtı hareketler,

• Psikiyatri karşıtı ya da psikiyatrik çabalarlasorunlarını aşanların hareketleri,

• Milliyetçi hareketler,
• Dayanışma hareketleri,
• Çevreci ya da yeşil hareket,
• Kürtaj karşıtı ya da savunucusu hareketler, • Hayvan hakları hareketleri,
• Barış hareketleri.