YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Yanıt E'dir.

Yanıt D'dir.

Yanıt A'dır.

Yanıt B'dir.

Yanıt E'dir.

Yanıt D'dir.

Yanıt C'dir.

Yanıt D'dir.

Yanıt B'dir.

Yanıt C'dir.

III. Selim’in (1789-1807) giriştiği Nizam-ı Cedit (yeni düzen) bu yöndeki ilk bilinçli ve sistemli adımlar olmuştur.

Yirmisekiz Çelebi Mehmet (ö. 1732), Osmanlı Devleti’nin ilk elçisi olarak atandığı Paris’te yazdığı Sefaretname ile tanınmıştır.

Bu yasalarla eyalet paşalarının liyakate göre seçilmesi, devlet nüfuz ve otoritesinin yeniden sağlanması, halkın huzur ve güveninin temin edilmesi; rüşvet ve iltimasın önüne geçilmesi gibi amaçlar hedeflenmiştir. Aynı şekilde ekonomi alanında iyileştirmeler amaçlayan zahire nazırlığı kurulmuştur. Zahire toplamak, saklamak ve dağıtmak işi tüccardan alınarak bu bakanlığa verilmiştir.

III. Selim döneminde yapılan önemli uygulamalardan birisi Avrupa başkentlerinde daimi elçilikler açılmasıdır. Bu döneme kadar, uzun zamandan beri Avrupalı devletlerin İstanbul’da daimi elçilikler bulundurmasına karşın Osmanlı Devleti ihtiyaca göre belli sürelerde ve belirli konuları görüşmek üzere elçiler gönderir, “fevkalade elçi” sıfatı taşıyan bu elçiler, görevin tamamlanmasıyla ülkeye geri dönerdi. Ancak bu uygulama Avrupa’daki değişmelerin zamanında ve hakkıyla fark edilmesine yardımcı olmamıştır. III. Selim, özellikle Avrupa ülkelerindeki gelişmeleri zamanında öğrenmek amacıyla elçiliklerin kurulmasına karar vermiştir. Böylece 1794’te Londra, 1797’de Paris, Berlin ve Viyana’ya ilk daimi elçiler görevlendirildi.

Bununla birlikte önce Rumeli ayanlarının başkaldırması, ardından da Kabakçı Mustafa isyanı diye bilinen yeniçerilerin kalkışması ile bu geniş çaplı reform girişimi yarıda kesildi ve Sultan III. Selim tahtından indirildi; yerine IV. Mustafa geçti. Buna karşılık Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa, ordusuyla İstanbul’a gelerek önce yeniçerilerin isyanını bastırdı, ardından da Sultan Selim’i tekrar tahta çıkarmak istedi. Oysa Selim öldürülmüştü. Bunun üzerine Şehzade Mahmut, II. Mahmut unvanıyla tahta geçirildi (1808). Sadrazam olan Alemdar Mustafa Paşa, ayanları İstanbul’a davet ederek tarihte Sened-i İttifak olarak anılan bir anlaşma yapmıştır. Devlet ile tebaası arasında, Padişah’ın yetkilerini kısıtlamayı da içeren ilk anlaşma olduğu için bazı tarihçilerce Magna Carta ile karşılaştırılan Sened-i İttifak’ın uygulama imkânı bulunmadan ortadan kalktığını, buna karşılık devletin merkezi gücünü zayıflatan bir etki yaptığını belirtmek gerekir.

İlk defa 1815 Viyana Kongresinde politik bir terim olarak kullanılan “Şark Meselesi”, bu tarihten sonra politikacılar, diplomatlar ve tarihçiler arasında giderek daha sık dile getirilmeye başlanmıştır.

III. Selim zamanında bölgedeki yeniçeri dayılarını sultana şikâyet eden Sırp ileri gelenlerinden bazılarının dönüşlerinde öldürülmesi üzerine 1804’te yeniçerilere karşı başlatılan ayaklanma zaman içerisinde Osmanlı yönetimine yönelmiş ve bağımsızlık taleplerine dönüşmüştür. Kısa süre içerisinde Avusturya, Rusya ve Fransa’nın da karıştığı bir mesele haline gelmiştir. Rusların desteğiyle Sırp isyanı daha da genişledi. Bu isyanlar süreci 1817’de Osmanlı sınırları içerisinde ve İstanbul’a bağlı kalmak koşuluyla Sırbistan Prensliği’nin Osmanlı Devleti tarafından kabul edilmesiyle sonuçlandı. Böylece Osmanlı tarihinde ilk defa bir Hristiyan toplum isyan ederek bir başarı kazanmış, siyasi bir statü elde etmiş oldu. Bu aynı zamanda diğer Hristiyan toplumlar için de örnek oluşturdu.

Tanzimat Fermanı, Abdülmecit’in tahta geçmesinden (1 Temmuz 1839) dört ay sonra 3 Kasım 1839 tarihinde aynı zamanda hariciye nazırlığı görevini de üstlenmiş bulunan Londra elçisi Mustafa Reşit Paşa’nın yurda dönerek padişahı ikna etmesi sonucu Osmanlı devlet adamlarının, halkın ve yabancı diplomatların bulunduğu bir toplantıda okunmuştur.

Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı’nın ikinci aşaması, devamı, Tanzimat’la başlayan sürecin ileri bir adımı olarak görülmüştür. Tanzimat Fermanı’ndan 17 yıl sonra, 28 Şubat 1856’da yayımlanan bu ferman da Sultan Abdülmecit’e aittir.

1. Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde yaşayan insanlar, hangi din ve milletten olursa olsun can, ırz ve namus garantisine sahip olacaklardır.

2. Herkesin mülkiyet hakkı bulunacak ve devlet bu hakkın savunucusu olacaktır.

3. Vergi yükümlülüğü eşitlik ilkesine göre belirli ve adil oranlarda olacaktır.

4. Askerlik hizmeti her yerin nüfusuna oranla belirlenecek ve belli süre için yapılacaktır.

5. Suç işlediği iddia edilen kimseler, açık bir soruşturma ve yargılamadan sonra cezalandırılabilecek, mahkeme kararı olmadan kimse cezalandırılamayacaktır.

6. Mahkûm edilenlerin varisleri bundan etkilenmeyecek ve veraset hakkını kaybetmeyecekler.

7. Bütün bu hususlar, din ve millet ayırımı olmaksızın herkese eşit bir şekilde uygulanacaktır.

8. II. Mahmut zamanında kurulan ve yasama görevi de bulunan Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye’nin üye sayısı artırılacak; devletin ileri gelen vekil ve bürokratları da bu meclisin toplantılarına katılarak çeşitli kanunların ve özellikle bir ceza yasasının hazırlanmasını sağlayacaklardır.

9. Bütün devlet memurları rütbelerine uygun maaşa bağlanacaklardır.

10. Rüşvet kesin olarak kalkacak ve bu konuda cüret edenler şiddetle cezalandırılacaklardır.

11. Hükümdar bu usullere bizzat kendisi uymayı kabul ettiği gibi, ulema ve devlet adamları da bu konuda yemin edeceklerdir (Şahin, 1993, s. 6/114).