YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Birinci Meşrutiyet, 23 Aralık 1876'da ilan edilmiştir. Doğru cevap E'dir.

İkinci Meşrutiyet’in ilanını takiben yapılan ve İttihat ve Terakki ile Ahrar fırkaları arasında geçen seçimler sonunda yola İttihat ve Terakki ile devam edileceği kararı çıkmıştır. Fakat memnuniyetsizlikler üzerine “31 Mart Vak’ası” olarak tarihe geçen ayaklanma meydana gelir. Sultan II. Abdülhamit tahttan indirilir. Doğru cevap C'dir.

3 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu için siyasal ve
sosyal anlamda pek çok değişimin ve yeniliğin başlangıcı sayılmaz. Çünkü neredeyse bir
asrı aşkın bir zamandır yavaş yavaş birtakım yenilikler hayata geçirilmektedir. Tanzimat
Fermanı bütün bunların devlet eliyle kabulü ve ilanı anlamını taşır. Doğru cevap E'dir.

28 Şubat 1856’da ilan edilen Islahat Fermanı, on yedi yıl önce ilan edilmiş olan Tanzimat
Fermanı’nın ileri planda bir devamıdır. Doğru cevap A'dır.

Şinasi, medeni bir konumda olan halkın kendi menfaatlerine uygun şeylerin oluşması konusuna ne kadar zihin yorduğu, düşüncelerinin ifade aracı olan gazetelerinden anlaşıldığını söyler. Doğru cevap D'dir.

Fransız milliyetçiliği, birlikte yaşamayı ve ortak bir kültür alanı oluşturmayı esas alan anlayıştır. Bu yapay ve vicdani milliyetçiliktir. Doğru cevap B'dir.

Yeni Osmanlılar, 1865 Haziranında İstanbul’da gizli bir dernek olarak kurulmuştur ve “eğitim, ikna ve etkileme amacında olan bir liberal yurtsever ve idealistler takımı” olarak bilinir. Doğru cevap B'dir.

Namık Kemal, 1873’te yazdığı ancak adı ve içeriği değiştirilerek 1875’te yayımlanan oyunu Gülnihal (Raz-ı Dil)’de meşrutiyet fikrini anlatma yolunda verilen çabayı anlatır. Doğru cevap C'dir.

Yeni Türk Edebiyatı için başlangıç tarihi olarak 1859-1860 yılları esas alınır. Tanzimat Fermanı ile devlet tarafından resmen ilan edilen Batı yönlü değişim, edebiyat sanatı üzerinden kendini 1860’ların başından itibaren ortaya koymaya başlar. Batı edebiyatından yapılan ilk tercümelerin, Batılı anlayışla yazılmış ilk telif eserin ve ilk özel gazetenin yayımları bu tarihtedir.

“Meşrutiyet kavramının kimin tarafından ve hangi tarihte türetildiği bilinmemektedir. (…) 1876 Kanun-ı Esasîsi’nin ilanı öncesinde Esad Efendi tarafından Hükûmet-i Meşrûta adlı risalesinde ‘anayasal monarşi’ anlamında kullanılmıştır.”

Meşrutiyet Osmanlı insanının kavramlar dünyasına 19. yüzyılda girmiş ve iki kez denenmiştir. Bunların ilki 23 Aralık 1876, ikincisi ise 24 Temmuz 1908 tarihlerindedir. Her ikisinin de ilanı sırasında Osmanlı tahtında sultan olarak II. Abdülhamit vardır.

3 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu için siyasal ve sosyal anlamda pek çok değişimin ve yeniliğin başlangıcı sayılmaz.

Sultan Abdülmecit döneminde, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa tarafından
ilan edilen Tanzimat Fermanı, gerçekten de Osmanlı dünyası için 18. yüzyıl başlarından itibaren yavaş yavaş uygulamaya konulan değişim hareketlerinin nihayet ulaştığı noktadır.

Eş anlamlı oldukları düşünülürse de “tebaa” ve “halk” birbirinden farklı bir anlam dünyasına sahiptir. “Tebaa”, tâbi olma fikriyle ilişkili olduğu için sorgulamadan itaat ile yükümlü bir kitleyi düşündürür. Bu yüzden de teokratik bir devlet
anlayışının kavram dünyasının ifadesine yatkındır. “Halk” ise tebaadan farklı olarak, hakları ve sorumlulukları konusunda bilinçli bir topluluğu anlatır. Bu
hâliyle daha demokratik bir devlet anlayışının kavramlarındandır.

Teokratik yapının baskılarına karşı bir direniş olan Fransız İhtilali’nin dünyaya yaydığı en önemli anlayış, insan hak ve hürriyetleri düşüncesidir. Bundan sonra insan merkezli bir dünya görüşüne ve bu paralelde de yeni bir devlet anlayışına geçilir. İnsan hak ve hürriyetleri anlayışının benimsenmesi, itaat kültürünün sona
ermesi ve aktif insanın yetişerek hayata katılması demektir.

Aktif insan aklı esas alan, kadere rıza göstermeyen, düşünen, muhakeme
eden, fikir üreten, inandıkları uğrunda mücadele edebilen bireydir. “Yeni insan anlayışı” ister istemez devlet düzeninin bu doğrultuda değiştirilmesini gerektirir.

Şinasi  “Mukaddime”sini (22 Ekim 1860) Tercüman-ı Ahval gazetesine yazmıştır.

İki tür milliyetçilik modeli vardır. Bunlardan ilki kan ve ırk gibi daha köktenci bağları esas alan Alman milliyetçiliğidir. Bu doğal milliyetçiliktir. Diğeri Fransız
milliyetçiliği olarak adlandırılan, birlikte yaşamayı ve ortak bir kültür alanı oluşturmayı esas alan anlayıştır. Bu yapay ve vicdani milliyetçiliktir. Alman milliyetçiliği bir imparatorluk olan Osmanlı için şüphesiz akılcı bir yaklaşım
olamazdı. Osmanlı bu konuda gerçekçi bir değerlendirmeyle Fransız milliyetçiliği modelini benimsemiştir.

Osmanlı milletine giden yolda ilk somut adım, II. Mahmut’un “Ben tebaamın Müslümanını camide, hıristiyanını kilisede, musevisini de havrada fark ederim, aralarında başka bir fark yoktur.” (Özcan, 2007, s. 485) cümlesidir.

Sultan bu cümlesiyle geniş imparatorluk coğrafyasında din ve vicdan özgürlüğünün söz konusu olduğunu, kanun yapma ve yürütme yetkisini elinde tutan bir yönetici olarak tebaasına eşit muamele edeceğini, onları dinî inanışlarına göre sınıflandırmayacağını söylemek istemektedir.

Namık Kemal 1873’te yazdığı ancak adı ve içeriği değiştirilerek 1875’te yayımlanan oyunu Gülnihal (Raz-ı Dil)’de meşrutiyet fikrini anlatma yolunda verilen çabayı anlatır.

Meşrutiyet, hükümdarın kanun yapma ve yürütme yetkisini tek başına üstlendiği ve sürdürdüğü bir devlet yönetim biçimi olan “monarşi”den ayrılır. Ancak “monarşi”den çok uzaklaşamaz. Doğru seçenek B'dir.

3 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu için siyasal ve sosyal anlamda pek çok değişimin ve yeniliğin başlangıcı sayılmaz. Çünkü neredeyse bir asrı aşkın bir zamandır yavaş yavaş birtakım yenilikler hayata geçirilmektedir. Tanzimat Fermanı bütün bunların devlet eliyle kabulü ve ilanı anlamını taşır. Devlet bu fermanla önemli bir kısmını hayata geçirdiği yenilikleri, kendi sınırları içinde yaşayan insanlar ka- dar dünya ile de paylaşır. Sultan Abdülmecit döneminde, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa ta- rafından ilan edilen Tanzimat Fermanı, gerçekten de Osmanlı dünyası için 18. yüzyıl baş- larından itibaren yavaş yavaş uygulamaya konulan değişim hareketlerinin nihayet ulaştığı noktadır. Toplumsal dinamiklerden başka Patrona Halil (1730) ve Kabakçı Mustafa (1807) isyanları gibi büyük kanlı direnişler dolayısıyla sık sık kesintiye uğramış ve bu sebeple de mütereddit adımlarla yürütülmüş olan Batılılaşma, Tanzimat’ın ilanıyla hem resmen hem de açık olarak hayata geçirilmiş olur. Doğru seçenek A'dır.