YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Monarşilerde gücünü tanrıdan aldığı kabul edilen, bunun için de kendini sadece tanrıya karşı sorumlu gören sultanın müracaat ettiği yazılı bir anayasa da yoktur. Sultanın sonsuz hak ve yetkilerle donatıldığı, buna karşılık onun tebası konumunda olan halka ve halkın haklarına yer vermeyen bu “keyfî” yönetim biçimi, bütün dünyada çağlar boyunca geçerliliğini sürdürmüştür.

İki meşrutiyet ilanı arasında Osmanlı ülkesinde “istibdat” adı verilen, şiddeti gittikçe artan, özellikle de basın ve düşünce faaliyetleri üzerinde hissedilen bir “baskı” rejimi vardır.

Eş anlamlı oldukları düşünülürse de “tebaa” ve “halk” birbirinden farklı bir anlam dünyasına sahiptir. “Tebaa”, tâbi olma fikriyle ilişkili olduğu için sorgulamadan itaat ile yükümlü bir kitleyi düşündürür. Bu yüzden de teokratik bir devlet anlayışının kavram dünyasının ifadesine yatkındır. “Halk” ise tebaadan farklı olarak, hakları ve sorumlulukları konusunda bilinçli bir topluluğu anlatır. Bu hâliyle daha demokratik bir devlet anlayışının kavramlarındandır.

Islahat Fermanı Osmanlı’nın Hristiyan tebaasına Tanzimat’la verdiği hakların tam anlamıyla uygulamaya konulmadığı gerekçesiyle Avrupa devletleri tarafından hazırlanmış ve baskılar sonucu kabul edilerek ilan edilmiştir. Osmanlının beklentisinin öncelikle gayrimüslim tebaaya yeni haklar verip, gayrimüslim tebaayı Müslüman tebaa ile eşit seviyeye getirerek batılı devletlerin iç işlerine karışmalarına mani olmak ve Paris’te toplanacak olan barış konferansında Osmanlı Devleti lehine kararların alınmasına etkide bulunmak olduğu söylenebilir.

Islahat Fermanı’na ilk önemli itiraz Tanzimat Fermanı’nın mimarı olan Mustafa Reşit Paşa’dan gelmiştir. Reşit Paşa özellikle de gayrimüslim tebaaya eşitliği sağlamak amacıyla verilen hakları eleştirerek Osmanlı ülkesinde bunların uygulanmasının mümkün olmadığını belirtmiştir.

Osmanlı milletine giden yolda ilk somut adım, II. Mahmut’un “Ben tebaamın müslümanını camide, hıristiyanını kilisede, musevisini de havrada fark ederim, aralarında başka bir fark yoktur.”sözüdür.

Yeni Osmanlılar, 1865 Haziranında İstanbul’da gizli bir dernek olarak kurulmuştur ve “Eğitim, ikna ve etkileme amacında olan bir liberal yurtsever ve idealistler takımı” olarak bilinir.

Yeni Osmanlılar, önce İstanbul’da sonra da Avrupa’da çıkardıkları gazeteler üzerinden meramlarını anlatmaya çalışırlar. Osmanlı’da sürmekte olan rejim anlayışını eleştirirler. Çalışmalarına İstanbul’daki baskılar özellikle de Kararname-i Âli yüzünden Avrupa’da devam eden Yeni Osmanlılar, 1867 yılından itibaren faaliyetlerini yoğunlaştırırlar.

II. Abdülhamit, Osmanlı-Rus Savaşı'nın bahane ederek I. Meşrutiyeti sonlandırır. Padişah Abdülhamit, meclisin varlığını kendi çıkarlarına uygun görmemiştir. Doğru yanıt: A'dır.

II. Meşrutiyet, Sultan VI. Mehmet Vahdettin tarafından kapatılmıştır.

Kanun-i Esasi'ye göre milletvekillerini halk seçer. Padişahın milletvekillerini seçmek yetkisi yoktur. Doğru cevap: B'dir.

"Yeni Osmanlı" hareketinin en önemli amacı, Meşrutiyeti ilan ettirmekti. Doğru cevap: D'dir.

Tersane Konferansı görüşmelerinde, Rusya'nın Balkanlar konusundaki isteklerinin Osmanlı Devleti tarafından kabul edilmemiş olması, Osmanlı-Rus Savaşı'nın çıkmasına neden olmuştur. Doğru cevap: D'dir.

I. Meşrutiyet 1876 yılında ilan edilmiştir.

Avrupa'nın, azınlıklara daha geniş hakların verilmesi konusunda padişaha baskı yapması sonucunda  28 Şubat 1856’da Islahat Fermanı ilan edildi.

Fransız İhtilali, dünyadaki bütün özgürlük hareketlerine esin kaynağı olmuştur. Eşitlik, özgürlük ve adalet olan ihtilalin ilkeleri, Osmanlı Devleti üzerinde de etkili olmuştur. Doğru cevap: C'dir.

Kanun-i Esasi'de milletvekillerine dokunulmazlık hakkı verilmiştir. Doğru cevap: A'dır.

Osmanlı ordusunun meşrutiyetin ilan edilmesi konusunda padişaha bir baskısı olmamıştır. Doğru cevap: E'dir

Yeni Türk Edebiyatı için başlangıç tarihi olarak 1859-1860 yılları esas alınır.

Meclis-i mebusan, halk arasından ve halkın oylarıyla seçilmiş mebus adı verilen, bugünkü anlamıyla milletvekillerinin oluşturduğu topluluğun adıdır. Bugün meclis-i mebusan yerine büyük millet meclisi söyleyişi kullanılmaktadır.