YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Doğru cevap B seçeneğidir. Sayfa 171’de OSMANLICILIK Osmanlılık-Osmanlıcılık Nedir? konu başlığındaki açıklamalarda “Osmanlıcılık, 1699 Karlofça Antlaşması’ndan itibaren, önce yavaş sonra hızla toprak kaybetmekte olan Osmanlı Devleti’nin çözülme ve çökmesini önleme yanında devletin yönetim şeklinde birtakım değişikliler yapmayı hedefleyen bir fikrî ve siyasi akımdır” açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneğidir. Sayfa 171’de OSMANLICILIK-Tanzimat Fermanı’nın Ardından konu başlığındaki açıklamalarda “Tanzimat’ın yeterli olmadığı ve uygulanmadığını dile getiren Batı ülkeleri, Rusya’nın Küçük Kaynarca (1774) ile elde ettiği Ortodokslar üzerindeki bazı hakları kötüye kullanmasının önüne geçmek için Paris’te toplanarak Osmanlı’yı yeni bir ferman hazırlamaya sevk eder. Tanzimat’taki kural ve haklara yeni haklar eklenerek Tanzimat’tan 17 yıl sonra, 1856’da -Tanzimat’a göre daha kapsamlı olan- Islahat Fermanı yayımlanır.” açıklanmıştır.

Doğru cevap C seçeneğidir. Sayfa 171’de OSMANLICILIK-Tanzimat Fermanı’nın Ardından konu başlığındaki açıklamalarda “Tanzimat’ın yeterli olmadığı ve uygulanmadığını dile getiren Batı ülkeleri, Rusya’nın Küçük Kaynarca (1774) ile elde ettiği Ortodokslar üzerindeki bazı hakları kötüye kullanmasının önüne geçmek için Paris’te toplanarak Osmanlı’yı yeni bir ferman hazırlamaya sevk eder. Tanzimat’taki kural ve haklara yeni haklar eklenerek Tanzimat’tan 17 yıl sonra, 1856’da -Tanzimat’a göre daha kapsamlı olan- Islahat Fermanı yayımlanır.” açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneğidir. Sayfa 173’de OSMANLICILIK- Tanzimat ve Islahat Fermanlarının Osmanlılık İdeali konu başlığındaki açıklamalarda “İslamcılık düşüncesinin ilk temsilcilerinden vatan şairi olarak bilinen Namık Kemal (1840-1848) olarak ” açıklanmıştır.

Doğru C seçeneğidir. Sayfa 174’de OSMANLICILIK- Osmanlılık Düşüncesinin Kurucu ve Temsilcileri konu başlığındaki açıklamalarda “Tanzimat’ın üç büyük mimarından Mustafa Reşid Paşa 1834’te Paris’e ve sonra Londra’ya; Âli Paşa 1836’da Viyana’ya; Fuat Paşa 1840’ta Londra’ya gitmiştir. Onların seçkin çalışma arkadaşlarından Sadık Rifat Paşa 1837’de Viyana’da orta elçidir. “ Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 174’de OSMANLICILIK- Osmanlılık Düşüncesinin Kurucu ve Temsilcileri konu başlığındaki açıklamalarda “1839’da II. Mahmut’un yerine Abdülmecit tahta çıkar. Yeni padişahı tebrik etmek için İstanbul’a döner ve Abdülmecit’i ıslahatın gerekliliğine inandırır. 3 Kasım 1839’da Gülhane Parkı’nda, Gülhane Hatt-ı Humayun’unu okuyarak Tanzimat Dönemi’ni başlatır. “ Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneğidir. Sayfa 182’de İSLAMCILIK-Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu ve Gelişimi ana konu başlığında ki açıklamalarda “halk Abdülmecid Dönemi’nin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel genel havasından hoşnut değildir. Bu ortamda Tanzimat’a karşı ilk siyasal tepki olarak Kuleli Vakası (1859) ve onu takiben daha örgütlü bir kimlikle Yeni Osmanlılar Cemiyeti ortaya çıkar.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap C seçeneğidir. Sayfa 184’te İSLAMCILIK-İslamcılığın Doğuşu ana konu başlığındaki açıklamalarda “Osmanlı düşünce ve sosyal hayatında ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahvâl’den itibaren önemli bir toplumsal işlevi yerine getirmeye başlayan gazeteler, İslamcılık düşüncesinin de dile getirilmeye başlandığı yerler olacaktır.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 183’te İSLAMCILIK-Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu ve Gelişimi  ana konu başlığındaki açıklamalarda “Namık Kemal ve Ziya Paşa, Abdülaziz’in Paris ziyareti sırasında Londra’ya geçerler ve orada Hürriyet’i çıkarırlar. Mustafa Fazıl Paşa’nın maddi desteğiyle Londra’da ve daha sonra Ziya Paşa tarafından Cenevre’de çıkan bu gazete el altından İstanbul’daki aydınlara ve Jönlere de ulaşır. Gazete genel olarak meşrutiyet rejiminin gerekliliği konusuna odaklanır” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 195’de  BATICILIK-Batıcılık Düşüncesinin Temsilcileri ana konu başlığında “Rasyonalizm ve pozitivizme mutlak biçimde gönül verenlerden önce Batıcılığın gelişimine muhafazakâr ve gelenekçi Ahmet Cevdet Paşa (1823-1895) ve Münif Paşa (1830-1919) ile başlamak daha doğru olacaktır. Batılı manada ilk tarihçi kabul edilen Ahmet Cevdet Paşa’nın bu sahadaki eseri 12 ciltlik Tarih-i Cevdet’tir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Tanzimat ve Islahat Fermanları son tahlilde toplumu yeni bir medeniyet dairesinin içine sokmuştur. Özellikle Islahat Fermanı ne misyonerlik vb. faaliyetler için tam özgürlük isteyen Avrupalıları ne de kendilerine hiçbir kazanım getirmeyen Müslümanları memnun etmiştir. Ancak gayrimüslimler askerlik vazifesinin kendilerine de getirilmiş olmasının dışında fermandan Müslüman halka göre daha hoşnuttur. Dolayısıyla Tanzimat ve Islahat’ın iyi niyetli bir gayret olmasına rağmen Müslüman ve gayrimüslimler arasındaki ayrışmayı hızlandırdığı da söylenebilir. Neticede yavaş yavaş Müslümanlar arasında fermandan duyulan rahatsızlık dillendirilmeye başlanır. Ferman, “İmtiyaz Fermanı” olarak nitelendirilir. Yine başta devlet yöneticileri olmak üzere tepeden aşağıya doğru bir alafrangalaşma, aşırı Batılılaşma ve millî benlikten kopma olduğu eleştirileri artar ve bir muhalif cephe oluşmaya başlar.

Osmanlı, Kutsal İttifak Devletleri (Avusturya, Venedik, Lehistan) ile imzaladığı Karlofça Antlaşması (1699) ile ilk toprak kaybını yaşar. Gerileme Dönemi de böyle başlar ve yavaş yavaş başka topraklar da kaybedilir.

Yusuf Akçura: Türkçülük akımının temellerini atan Akçura 1904’te yayımlanan Üç Tarz-ı Siyaset eseriyle Türkçülüğü sistematik bir hâle getirir.

Radloff ’un desteğiyle Orhun alfabesini çözen Danimarkalı Vilhelm Thomsen (1842- 1927)’in de Türk milliyetçiliğinin gelişmesinde katkısı yadsınamaz.

İttihat ve Terakki’nin kurucularından Ahmed Rıza ve Jön Türklerle yakın ilişkileri olan Azerbaycanlı Ağaoğlu Ahmet ve bir diğer Azerbaycanlı, Azerbaycan’da ilk Türkçe piyesi yayımlayan Mirza Fethali Ahundov (1812-1878)un da Türkçülük akımına katkıları yabana atılmaz. Ahundov’un Türk alfabesinin ıslahına dair yazıları vardır. Ahundov gibi Rusya’da yetişmiş Hüseyinzâde Ali (1864-1941) Bey de İttihat ve Terakki’nin kuruluşunda payı olan, Jön Türklere Türkçü fikirleri aşılayan kişilerden biridir. O da Gaspıralı gibi Türklerin aynı dil altında manevi bir birlik kurmaları gerektiğini dile getirmiştir.

İlk çevirilerden bazılarına imza atan ve ilk Türkçe sözlüklerden birisi olan Lehçe-i Osmanî’nin yazarı olan Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)nın dilde sadeleşme çabaları da bu yönde değerlendirilebilir.

Modern Türk edebiyatının başlangıcı kabul edilen Şinasi, Fransızcadan tercüme ettiği şiirleri Tercüme-i Manzume adı ile bastırır. 1860’ta Agâh Efendi (1832-1887) ile birlikte ilk özel Türk gazetesi olan Tercüman-ı Ahvâl’i yayımlar

Osmanlılık bilinci uyandırılacak ve bu kimlikler Osmanlılık şemsiyesi altında bir arada tutulabilecektir. Bu fikir Tanzimat Dönemi’nde “İttihat-ı Anasır” ifadesiyle anlamını bulur.

İlk Türk pozitivist ve natüralisti olarak karşımıza çıkan Beşir Fuad (1852-1887) döneminin en entelektüel isimleri arasında gösterilir.

Natüralizm taraftarı Beşir Fuad’ın görüşlerinin Servet-i Fünûn edebiyatında psikolojik realizmi ve natüralizmi benimseyen özellikle Halit Ziya üzerinde etkisi olduğunu bilmek gerekir.