YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Bu sorulara verilebilecek en genel yanıt toplumun kültür yapısının ve zihniyetinin değişime açık olmamasıdır. Osmanlı’da ve öncesinde bilim yok mudur? Elbette vardır. Rasathanelerin varlığı bile başlı başına bilimsel çalışmaların yapıldığına kanıttır. Ancak bu bilimsel çalışmaların metodik bir biçimde kuşaktan kuşağa aktarıldığını ve zamanla geliştiğini söylemek pek mümkün değildir. Tarihin belirli dönemlerinde birkaç bilim meraklısının münferit çalışmaları olarak kalır. Bir ekol oluşturulamaz. Yine çalışmaların topluma yayıldığı ve bir zihniyet değişimine yol açtığı da iddia edilemez. Paradoksal olarak ne bu bilimsel çalışmalar halkı dönüştürebilmiş ne de halkın zihniyet yapısı bilimsel çalışma yapmanın önünü açmıştır. Bu bakımdan Osmanlı uleması büyük ölçüde statükocudur ve mevcut durumun devamını sağlamanın en iyi yol olduğuna inanır. Çünkü bilgi mutlaktır ve Kur’an-ı Kerim’le sunulur. Dünyadaki tüm canlıların Allah tarafından önceden belirlenmiş bir kader dairesi içinde yine kendisine ulaşacağına olan inanç, bilimin gözlem, deney ve sonuç silsilesine uymaz. Osmanlı ve İslam dünyasında bilimle elde edilen bilginin Kur’an-ı Kerim’le mutlak surette uyuşması beklenir. Sonuç olarak bilgiyi dinî kaynakların bilgisiyle sınırlamak, Osmanlı ulemasını çelişkiye ve çatışmaya düşürür. Dini, bilimle kavuşturup bilimin referanslarını dinde aramak, ulemayı güdük bir dairenin içine hapseder. Bu dairenin dışına çıkmak kolay olmadığı için en güvenli yol statükonun devamını sağlamaktır.

1826’da Yeniçeri Ocağının kaldırılışı geçmiş askerî anlayışın terk edilip yeni, teknik ve Batı sistemine yakın bir orduya geçişin müjdesidir. Bu aynı zamanda Batı ile ilişkilerin ve Batılılaşma unsurlarının mecburen askerî alanın dışına da çıkmasını sağlayacaktır ve Batılılaşma yolunda zaman zaman engel teşkil eden bir kurumun ortadan kaldırılması yolun daha hızlı kat edilebilmesinin de önünü açar.

Nizam-ı Cedid Ordusu Osmanlı Devleti'nde III.Selim tarafından Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen) faaliyetleri ile kurulan ordudur. 

III. Selim’in askerî alandaki iyileştirme hareketi, II. Mahmut’la birlikte siyasi ve kültürel yapıyı da içine alan daha kapsamlı bir hâl alır. II. Mahmut Dönemi’ni Osmanlı’da “medeniyet” düşüncesinin doğduğu dönem olarak ele almak gerekir. Memurlara ve valilere maaş bağlanması, köy ve mahalleler için muhtarlıklar kurulması, erkekleri kapsayan bir nüfus sayımının yapılması, Posta Teşkilatı’nın kurulması, nazırlıkların kurulması, karantina sisteminin getirilmesi, pasaport alma usulünün konulması, mülkiyet hakkının tanınması vb. pek çok ıslahat II. Mahmut Devri’nde yönün Batı’ya çevrildiğinin göstergesidir. Mekteb-i Tıbbiyye gibi Avrupa tarzı okulların açılması, Batı müziği dinlemenin serbestleşmesi ve ilk gazete Takvim-i Vekayi’nin yayın hayatına girmesi ise kültürel manada Batı’ya yönelişi ifade eder.

Osmanlı’ya matbaa Gutenberg’den neredeyse üç asır sonra İbrahim Müteferrika (1674-1745) ile gelmiştir. Müteferrika’dan önce, Osmanlı toprakları içinde matbaacılık faaliyetleri vardır ancak ilk Türkçe kitap 1726’da basılmıştır.

Matbaanın gecikmesi ile ilgili hattatlık mesleğinden geçinenlerin olması, dinsel tutuculuk, ham madde eksikliği gibi doğru ya da yanlış teknik, siyasi ve kültürel pek çok neden sıralanır. Bunlar içinde en sahih olan gerekçe matbaaya geresinim duyan bir kitlenin olmayışıdır. Talep yoktur.

Türkçe ilk gazete 11 Kasım 1831’de yayımlanmaya başlanan Takvim-i Vekâyi’dir. Resmî bir gazete olan Takvim-i Vekâyi bizzat II. Mahmut’un teşvik ve önerisi ile yayım hayatına başlar. Resmî de olsa bir gazetenin siyasi, askerî, toplumsal gelişmelerden halkı haberdar etmesinin halkın yararına olacağına dair kanaatini belirten sultan, böylelikle bir zihniyet değişiminin içinde olduğunu da gösterir. Gazetenin en büyük yararı ıslahat çalışmalarından halkı haberdar edip yayılmasını hızlandırmaktır. Hedef halk olduğu için II. Mahmut gazeteyi yayımlayacaklara gazetede kullanılacak dilin sade ve halk tarafından anlaşılır olmasını salık verir. Bu bakımdan Takvim-i Vekâyi dilin sadeleşmesi serüveninde ayrı bir öneme sahiptir.

Ceride-i Havâdis’in Türk düşün tarihinde gerçekleştirdiği yenilikler şunlardır: • İlk Türkçe -yarı resmî- özel gazetedir. • Yaşanılan günlük siyasi ve sosyal hayata ait olayların yer aldığı ilk Türkçe gazetedir. • İlk kez bir muhabir kadrosu kurulur. • Devlet desteği alan ilk özel gazetedir. • İlk yazar kadrosuna sahip gazetedir. • İlk kez ilan yayımlayan ve gelir elde eden gazetedir. • Ölüm ilanlarına yer veren ilk gazetedir. • Edebî konuların kaleme alındığı ve edebiyatçılara kapılarını açan ilk gazetedir. • Sermuharrirlik (baş muhabirlik) sistemini kuran ve sütunlarında yer veren gazetedir (Göçgün, 2006, s. 14).

Ziya Paşa ve Namık Kemal’in dostluk ve yoldaşlığının sembollerinden biri olan Hürriyet, bu ikilinin Londra’da çıkarmaya başladığı ve edebiyat tarihine “ihtilal gazetesi” namıyla ün salan gazetedir.

Dönemin padişahı II. Bayezid'dir.

Yunanistan Edirne antlaşmayla bağımsızlığını elde etmiştir

Bütün seçenekler Akdeniz’in eski büyük tüccar sitelerinin yerini alan milletlerdendir

Kifayet etmeyince daha radikal kararlar almak zorunda kalan ilk padişah III. Selim olur.

Memurlara ve valilere maaş bağlanması, köy ve mahalleler için muhtarlıklar kurulması, erkekleri kapsayan bir nüfus sayımının yapılması, Posta Teşkilatı’nın kurulması,
nazırlıkların kurulması, karantina sisteminin getirilmesi, pasaport alma usulünün konulması, mülkiyet hakkının tanınması vb. pek çok ıslahat II. Mahmut Devri’nde gerçekleşmiştir.

Tahta, pişmiş kil, porselen vb. ilkel yöntemlerle gelişen matbaa, bugünkü anlamda ilk defa
Johannes Gutenberg (1398-1468) tarafından 1447’de icat edilmiştir.

Osmanlı’nın özellikle Ruslar karşısında almış olduğu yenilgi bir uyanış yaratır. Öncelikle askeriyeye kendi içinde nizam verme arayışının içine girilir. Kifayet etmeyince daha radikal kararlar almak zorunda kalan ilk padişah III. Selim olur. 1787-1792 arasındaki mücadeleden mağlup ayrılmak, III. Selim’i Batı’yı daha yakından takip etmeye sevk etmiştir. Nizam-ı Cedit her ne kadar bir yeni askerî teşkilat gibi değerlendirilse de aynı zamanda bir ıslahat çalışmasıdır. Yanıt B'dir.

11 Kasım 1831’de yayımlanmaya başlanan Türkçe ilk gazete Takvim-i Vekâyi'dir.

Bahsedilen gazete Ceride-i Havadis'tir.

Osmanlıda 1726 yılında ilk Türk matbaası kuruluncaya kadar Türkçe kitap basılmamıştır. İlk Türkçe kitap ancak Lale Devri’nde Sultan III. Ahmet zamanında basılabilecektir. Yanıt C'dir.

Bahsedilen gazete Tasvir-i Efkar

Bahsedilen gazete Muhbir'dir.