YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Müteferrika matbaasında basılan ilk kitap 1729 yılında iki ciltlik Arapça-Türkçe bir
sözlük olan Vankulu Lügati’dir. Yanıt D'dir.

Türkçe ilk gazete 11 Kasım 1831’de yayımlanmaya başlanan Takvim-i Vekâyi’dir. Resmî bir gazete olan Takvim-i Vekâyi bizzat II. Mahmut’un teşvik ve önerisi ile yayım hayatına başlar. Yanıt A'dır.

Ceride-i Havâdis yarı özel Türkçe gazete olması, ölüm ilanlarına yer vermesi, yazar ve muhabir kadrosunun bulunması gibi çeşitli yeniliklere sahiptir. Ancak resmi duyurular ilk Türkçe gazete olan Takvim-i Vekâyi'de de yer almaktadır. Yanıy E'dir.

Medeniyet değişimine zorlanan Osmanlı’nın değişimi hızlandırmak ve muasır seviyeye ulaşmak adına önem verdiği kurumlardan birisi de Tercüme Odasıdır. Geçmişte Avrupa ile ilişkilerde çok zaman askerî güçle elini sağlam tutmayı başaran Osmanlı, bu denge bozulduktan sonra Avrupa’yı daha yakından tanıma gayretinin içine girer. Bu da özellikle Hariciye içerisinde Türk ve Müslüman bir memur-bürokrat sınıfının ihtiyacını beraberinde getirir. Bu vesileyle 1821 yılında Tercüme Odası kurulur. Temel görevi resmî yazışmaları tercüme etmek olan kurum, zamanla bir diplomasi okulu hâlini alır.Yanıt C'dir.

Alafrangalaşma kavramı ile neredeyse özdeşleşmiş Osmanlı padişahlarından Abdülmecid Dönemi’nde inşa edilen Topkapı Sarayı’na eklenen Mecidiye Köşkü , Tophane Nusretiye Camii , Dolmabahçe Camii, Aksaray Pertevniyal Valde Camii , Beyazıt Yangın Kulesi , Ihlamur Kasrı , Beykoz Kasrı  gibi pek çok eser Batı mimari özelliklerinin çeşitli yansımalarını bünyesinde taşır. Süleymaniye Camii ise Kanuni döneminde yapılmış olup bu eserler arasında yer almaz. Yanıt C’dir.

Osmanlıda  tiyatro ıyunu yazma geleneği 1860’ta Şinasi’nin Şair Evlenmesi ile başlamış, çevirilerle birlikte yüzyılın sonuna kadar geride yüzlerce yazılmış ve kimisi oynanmış oyun bırakmıştır. Yanıt D'dir.

Ceride-i Havâdis’in Türk düşün tarihinde gerçekleştirdiği yenilikler şunlardır:
• İlk Türkçe -yarı resmî- özel gazetedir.
• Yaşanılan günlük siyasi ve sosyal hayata ait olayların yer aldığı ilk Türkçe gazetedir.
• İlk kez bir muhabir kadrosu kurulur.
• Devlet desteği alan ilk özel gazetedir.
• İlk yazar kadrosuna sahip gazetedir.
• İlk kez ilan yayımlayan ve gelir elde eden gazetedir.
• Ölüm ilanlarına yer veren ilk gazetedir.
• Edebî konuların kaleme alındığı ve edebiyatçılara kapılarını açan ilk gazetedir.
• Sermuharrirlik (baş muhabirlik) sistemini kuran ve sütunlarında yer veren gazetedir. Doğru cevap E'dir.

Müteferrika matbaasında basılan ilk kitap 1729 yılında iki ciltlik Arapça-Türkçe bir sözlük olan Vankulu Lügati’dir.Doğru cevap C'dir.

Osmanlı’nın daha önce gayrimüslim tebaa içinde bazı kimselerin şahsi temayülleri dışında Batı musikisi ile gerçek manada tanışması 1826 sonrasındadır. Nasıl ki modernleşme askerî alanda başladıysa müzikteki değişim de burada başlar. III. Selim Dönemi’nde boru trampet takımının askerî eğitimiyle sınırlı olan değişim, II. Mahmut’un Mehterhâneyi Humayun’u kaldırıp Muzika-yı Humayun (Mızıka-yı Humayun)’u kurması ile devam eder. Yanıt A’dır.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde At Meydanı’na (Sultan Ahmed) Herkül ve Apollon gibi mitolojik heykeller dikilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Kifayet etmeyince daha radikal kararlar almak zorunda kalan ilk padişah III. Selim olur. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı’ya matbaa Gutenberg’den neredeyse üç asır sonra İbrahim Müteferrika ile gelmiştir.

İlk gazeteler;

Resim sanatının gerçek anlamda gelişimini ve profesyonel bir biçimde icrasını sağlayacak kurumsa “Sanayi-i Nefise Mektebi” olur. II. Abdülhamit Dönemi’nde kurulan
pek çok kuruluştan biri olan Sanayi-i Nefise, Osman Hamdi Bey (1842-1910)’in 1882’de
müdürlüğe tayini ile resmen kurulur. Paris Güzel Sanatlar Okulundan ilham alınarak
kurulan mektepte, gayrimüslim ve tamamı erkek öğrencilere sadece resim değil heykel
ve mimarlık alanında da eğitim verilir. Eğitmenler de çoğunlukla yabancıdır. Kızlar için
“İnas (Kızlar) Sanayi-i Nefise Mektebi” ancak 1914 kurulabilecektir. Yanıt C'dir.

İlk tiyatro bu yıllarda Giustiniani adında bir Venedikli tarafından kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

İlk Türk bandosunun kurucusu Giuseppe Donizetti, Batı müziğinin yaygınlaşmasında en önemli isimlerden birisidir. Doğru cevap A'dır.

İlk Türkçe kitap Lale Devri’nde Sultan III. Ahmet zamanında basılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı’nın Rönesans gerçeğine bigâne kalışının değişimi yavaşlattığı ve çağı yakalama noktasında geri kaldığı söylenebilir. Peki değişimi yavaşlatan bu zihniyet yapısının kodları nelerdir? Avrupa’da yukarıda bazılarını andığımız coğrafi, felsefi, sanatsal değişimler olurken neden Osmanlı bunları takip noktasında fazla istekli değildir? Bu sorulara verilebilecek en genel yanıt toplumun kültür yapısının ve zihniyetinin değişime açık olmamasıdır.

Osmanlı, savaşlardaki mağlubiyetler ve toprak kayıplarına kadar modernleşmek ve Batılılaşmak gereğini duymamıştır. Her ne kadar gerek Haçlı Seferleriyle ve gerekse tersine Viyana Kuşatması gibi Batı’ya akınlarla Avrupa ile yüzeysel de olsa bir ilişki kurulmuşsa da Batı’daki siyasi ve kültürel gelişmeleri yakından takip edecek derin bir ilişki oluşmamıştır. Karlofça Anlaşması (1699) ile başlayan toprak kayıplarının, Kırım’ın bağımsızlığını elde ettiği Küçük Kaynarca (1774) ile devam etmesi, ardından Edirne Antlaşması (1829)yla Yunanistan’ın bağımsızlık kazanması, Osmanlı’nın dikkatini kendine karşı bir süredir galibiyet almakta ve üstünlük kurmakta olan Avrupa’ya çevirmiştir.

Osmanlı’nın yeni girdiği medeniyet dairesi ile ilişkiye pragmatik öngörüsüyle askerî alan gibi işine öncelikli yarayanlarla başladığı bilinir.